[Ön not: Prashad'ın bu makalesi ABD Devlet Başkanı Donald Trump'ın muhalefet lideri Juan Guadió'yu Venezuela Başkanı olarak tanımasından önce 17 Ocak 2019 tarihinde kaleme alınmıştır. Ancak süreci temel taşları ve arka planı ile özetlemektedir.]
***
10 Ocak Perşembe günü Nicolas Maduro, Venezuela Devlet Başkanlığındaki ikinci dönemi için yemin etti. “Halkıma diyorum ki” dedi Maduro, “bu başkanlık kuşağı sizindir. Bu kuşağın gücü sizindir. Oligarşiye ya da emperyalizme ait değildir. O, Venezuela'nın egemen halkına aittir.”
Bu iki kavram, yani oligarşi ve emperyalizm, Maduro'nun yeni hükümetinin karşı karşıya olduğu sorunların adını koyuyor.
Oligarşi
Sosyalist güçlerin (İlk başta Hugo Chavez ve şimdi de Maduro) 10 yıllık iktidarına rağmen Venezuela oligarşisine gerçek manada dokunulmadı. Hala ekonomide büyük sektörlere oligarşi hâkim, ülkenin toplumsal zenginliğinin çok büyük bir miktarı oligarşinin elinde ve ana medya kanalları da oligarşinin kontrolünde. Caracas'ın doğusunda Altamira mahallesinde bir yürüyüş çoğu İspanya ve Florida'da ev sahibi olan zengin kesimlerin direncini görmek için kâfi. Bu kodamanlara pelucones deniyor; aristokratik çağrışımları da olan bir kavram. Bolivarcı sosyalist hareketin ülkede politik ve ekonomik demokrasiyi yaymaya yönelik bütün hareketlerine direnç gösterdiler.
Bu oligarşi, medyası kanalıyla, politik ve toplumsal anlatıyı şekillendiriyor ve Venezuela'nın krizini kendi lehine yorumluyor. Nüfusun bu küçük kesimi için, Venezuela'nın bütün ciddi problemleri Maduro hareketinin suçu. Sanki bu sorunların oligarşinin Venezuela'daki uzun hakimiyeti ile uzaktan yakından bir alakası yokmuş ya da 1999'dan beri Bolivarcı devrimi boğmaya çalışan ABD'ye gözleri körmüş gibi…
Emperyalizm
Emperyalizm bugünlerde pek nadir kullanılan bir sözcük. Uzak geçmişin sömürgecilik tarihine sürgün edilmiş. Mali sermayenin ve çokuluslu şirketlerin yoksul ulusların, halkın özlemlerine karşı boğucu varoluşuna dair kavrayış çok sınırlı. Hatta ABD, Kanada ve Avrupa devletlerinin sorun olarak gördükleri devletlere karşı saldırgan tutumuna ilişkin kavrayış ise çok daha sınırlı.
Namlular ilk başta doğrudan Batı Asya ve Kuzey Afrika ülkelerine; Irak'a, Libya'ya, Suriye'ye ve İran'a yönelmişti. Ancak şimdi Latin Amerika'ya yönelmiş durumdalar; Küba, Nikaragua ve Venezuela hedefte. Bu ülkeler ekonomik yaptırımlarla ve ambargolarla, imha tehditleri ile, gizli operasyonlarla ve savaşla yüz yüze. Emperyalizmin tarifi basittir: eğer sana dediklerimizi yapmazsan, seni yok ederiz.
Venezuela üzerindeki baskı hep yoğun olageldi. ABD Başkanı Donald Trump, tekrar tekrar Maduro liderliğindeki Bolivarcı hükümetin devrilmesi çağrısı yaptı. Yaptırımlar çoğaltıldı. Ekonomik savaş normalleşti. Askeri müdahale tehditleri havada uçuşuyor.
Lima Grubu
4 Ocak'ta, 13 Latin Amerika hükümetinin oluşturduğu Lima Grubu ve Kanada, Maduro'yu Venezuela'nın başkanı olarak tanımayacağını söyledi. Arkalarında, Küba ve Nikaragua ile birlikte Venezuela'nın da tecrit edilmesi için yarıkürede ağırlığını koyan ABD Dışişleri Bakanlığı var. ABD Dışişleri Bakanlığı yeni başkanın yeminini “Maduro'nun iktidarı gayrimeşru olarak gasp etmesi” olarak niteledi. Diplomatik dil böylesi bir edepsizliğe evrilmiş durumda.
Lima Grubu'nun tek bir kuruluş amacı var: Venezuela'nın mevcut hükümetini devirmek. Başka da bir amacı yok. Yaptırımlar ve diplomatik geri çekilmeler Lima Grubu'nun cephaneliğinden çıkma. Brezilya'da Jair Bolsonaro gibi aşırı-sağ bir siyasetçinin seçilmesi ve Trump'ın patlamaları ile coşan Lima Grubu baskıyı daha da artırıyor.
Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri, Bolsonaro ile görüşmek için Brezilya'ya gitti. Orada Maduro “diktatörlüğünü” kınadı ve onu Venezuela'nın karşı karşıya olduğu güçlüklerin kişisel sorumlusu olmakla suçladı. Bu, Venezuela'da rejim değişikliğine doğru tehlikeli bir hamleyi devreye sokan bir haşin dil, retorik.
Lima Grubu'nun Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ni ihlal eden bu hareketleri, üyelerini Venezuela'da “demokratik düzenin restorasyonu” için ekonomik ve diplomatik adımlar atmaya yöneltmek için olağanüstü bir toplantı yapan Amerika Devletler Örgütü'nün de katkılarıyla gerçekleşiyor. Belki de “demokratik düzenin yeniden inşası” sözünün örtülü bir rejim değişikliği çağrısı anlamına geldiğini vurgulamak gerek.
ABD'nin Birleşmiş Milletler Elçisi Nikki Haley, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nu böylesi bir dil (diktatörlük, rejim değişikliği) kullanmaya zorladığında diğer üyeler tarafından reddedilmişti. Örneğin Kasım 2017'de Bolivya, Çin, Mısır ve Rusya, Haley'in çağrısıyla düzenlenen gayri resmi bir toplantıyı boykot etmişti. Böylesi başka bir toplantı da mümkün olmadı. Trump yönetiminin Venezuela'da, Obama yönetiminin Honduras'ta yaptığına [darbe] ya da daha kötüsü Bush yönetiminin Irak'ta yaptığına benzer hamlelere girişebileceği yönünde kaygılar var.
Başlıyor
Maduro'nun başkanlık yeminini Ulusal Meclis'te etmesine izin verilmedi. Muhalefet lideri Juan Guaidó tarafından engellendi. Maduro bu nedenle, Anayasa'nın geçerli saydığı prosedüre uygun olarak, yeminini Yüksek Mahkeme'de etti.
Çarpıcı bir şekilde, Amerika Devletler Örgütü'nün liderli Uruguaylı siyasetçi Luis Almagro, Juan Guadió'yu başkan olarak kabul eden bir tweet attı. Ancak Guadió başkanlık iddiasında bulunmamıştı. Onun yerine bölgesel bir örgütten yabancı bir yetkili Venezuela halkının iradesini yok sayarak Caracas'a yeni bir başkan atamaya kalkıyordu.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve bakanlığının sözleri daha da tüyler ürpertici idi. Pompeo, bir tweet'inde “Venezuela'da demokrasiye geçmek için gün BUGÜNdür.” Pompeo'nun büyük harflerle yazdığı BUGÜN'e vurgusu, herhangi bir prosedürle uğraşmaya gerek duymadığını, yalnızca bir darbe çağrısında bulunduğunu gösteriyor. Bu tweet'in ardından Pompeo'nun bakanlığı “Yeni bir hükümete usulünce geçmenin zamanıdır” dedi. Bunun Washington'dan gelen bir rejim değişikliği, bir darbe çağrısı olduğunu bilmek için satır aralarını okumaya gerek yok.
Trump'ın ulusal güvenlik danışmanı Jonh Bolton ise Küba, Nikaragua ve Venezuela'yı kastederek “zorba üçlü” sözünü icat etti. ABD'nin bu ülkelerin hükümetlerini ve belki de bunların yanında Bolivya hükümetini de devirmek istediği gün gibi ortada. Bunlar tehlikeli alametler.
Trump'ın Suriye'den çektiği askerler evlerine pek de yakın bir zamanda dönemeyebilir. Kendilerini çok yakın bir zamanda Punto Fijo sahillerinde görebilirler, Chavistaların kendilerini Domuzlar Körfezi'ndeki gibi bir direnişle karşılayacağı yerde.
Vijay Prashad
Kaynak: Common Dreams
Çeviri: Ali Ergin Demirhan
sendika.Org