İNTİZAR - İran İslam Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasındaki mevcut gerilim atmosferi, siyasi açıdan anlamamız gereken bir şeydir.
Bu, sadece Azerbaycanlı yetkililerin kışkırtıcı açıklamalarına değil, aynı zamanda her ülkenin İslam'ı ve onun siyasi olanaklarını nasıl gördüğüne de dikkat etmemiz gerektiği anlamına geliyor.
İslam'ı nasıl eklemlendiğine dikkat etmeden bir açıklama olarak gören özcü okumayı çürütmek için siyasi analize ihtiyaç vardır.
Başka bir deyişle, İslam Cumhuriyeti İslam'ı siyasi bir şekilde, bizim İslamcı olarak tanımlayabileceğimiz bir şekilde ifade eder - ve İslamcılığı, İslam'ı Müslüman toplulukların kamusal alanı içinde yeniden merkezileştirmeyi amaçlayan bir söylem olarak tanımlayabiliriz.
Azerbaycan için İslam siyasi bir olasılık değil, sadece kültürel bir unsurdur. Bu sadece bilimsel bir analiz değildir. Bunun gerçek siyasi sonuçları vardır.
Bu yüzden Azerbaycan, İslam'la ilgili tüm anlatılara rağmen Ümmet karşıtı politikalar benimseyebiliyor. Bakü bu politikaları benimseyebilir çünkü ülkedeki yetkililer İslam'ı hegemonya karşıtı hiçbir özelliği olmayan ritüel bir şey olarak görüyorlar.
Kaçar hanedanından ve Gülistan ve Türkmençay antlaşmalarından önce Azerbaycan'ın şu anki topraklarının İran İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu hakkında konuşmayacağız.
Milliyetçi söylem, İslamileşmiş bir siyasi kimlik açısından hiçbir anlam ifade etmez (ulus-devlet fikri Batı ideolojisinin bir parçasıdır). Ve İslami bir siyasi yapı, ulus-devlet fikrinin içinde yer alamaz.
Tarih, Azerbaycan'ın onu mistikleştirme biçimi, burada da geçerlidir. Milliyetçi retorik, özellikle yayılmacı hedefleri olan pan-Türkizm anlatısı ve "Büyük Azerbaycan" fikri, İslam Cumhuriyeti için bir tehditten daha fazlasıdır.
Azerbaycan'ın (ve Türkiye'nin) İran-Azeri nüfusu içindeki ayrılıkçı hareketleri nasıl kışkırttığına değinmeyeceğiz. Siyasi bir ideoloji olarak pan-Türkçülüğün İslami siyasi kimliğin oluşumunu engelleme veya silme girişimi olarak görülebileceği gerçeğini vurgulamak niyetindeyiz.
Etno-milliyetçi bir dil olarak pan-Türkizm, ırksal bir ideolojidir, etnik Türklerin en üstte olduğu ontolojik bir hiyerarşi yaratma anlamında ırksaldır.
Bu ideoloji, çeşitliliğin ve azınlıkların kenara itildiği ve çeşitlilik olasılığının homojenleştirici bir vizyonun ağırlığı altında ezildiği bir yönetim biçimi inşa etmeyi amaçlar.
Bu vizyonda, İslamileştirilmiş tarihin yerini milliyetçi tarihyazımı alır. İslami bir kimlik veya İslam dili etrafında inşa edilmiş bir siyasi kimlik, bu ulus-devlet indirgemeciliğine aykırıdır.
Örneğin, İslam Cumhuriyeti'ndeki ümmetçi çağrı, Müslüman bir siyasi failin eklemlenmesinde hem ulusal hem de mezhepsel çizgileri aşar. Yine, siyasi İslam ile Bakü'nün sponsor olduğu bir müzecilik kalıntısı olarak İslam arasındaki fark budur.
Siyasal olmayan bir İslam için Siyonistlerin yanında yer almak ve hatta onları kucaklamakta hiçbir sakınca yoktur. Hiç kimse Azerbaycan'ın ümmetçi olmayan bir hareketin sonucu olarak bir tür Siyonist üs haline geldiği gerçeğini inkar edemez.
Siyonistlerin faaliyetleri iyi biliniyor: İran hakkında casusluk yapmaktan ve askeri veya nükleer tesisler üzerinde insansız hava araçları uçurmaktan, sınırların bölgesel olarak yeniden düzenlenmesini zorlamaya kadar - İran'ın kırmızı çizgi olarak gördüğü her şey.
Mevcut sınırları İslamileştirilmiş, milliyetçi olmayan bir söylemden korumak tuhaf gelebilir. Ama izin ver yapısökümüne çalışayım.
Sorun, İslam Cumhuriyeti'ni ulus-devlet perspektifinden görmektir. Odağı değiştirelim. İslam Cumhuriyeti'ni herhangi bir ulusal veya etnik aidiyetten bağımsız olarak "Müslümanların siyasi yurdu" olarak görürsek durum daha iyi anlaşılır.
Sınırlardaki herhangi bir değişiklik, İslam Cumhuriyeti tarafından temsil edilen Ümmet kimliğine yönelik bir saldırıdır. Pan-Türkizm ve Siyonizm, aynı Ümmet karşıtı görüşü ve aynı Müslüman karşıtı dürtüleri paylaşıyor.
Bağımsız ve egemen bir yönetim olmadan, "Müslümanlar için siyasi bir yurt" fikri imkansız olacak ve Müslüman bir siyasi kimlik, siyasi bir gerçeklik değil, sadece bir rüya olacaktır.
Eski İran dışişleri bakanı ve tanınmış bilim adamı Ali Ekber Velayati'nin yakın zamanda yazdığı bir makalede, silahlı bir çatışma olasılığının tek başına göz ardı edilmesi gerektiğini yazmıştı. Ancak aynı zamanda, işaret ettiği gibi, sınırlara yönelik herhangi bir tehdit, sınırları değiştirmeye yönelik herhangi bir girişim, İran'ın kabul etmeyeceği bir kırmızı çizgidir.
Bu kırmızı çizgi milliyetçi bir söylemin, örneğin "Büyük İran" fikri etrafında dönen bir söylemin parçası değildir. Hayır. Bu durumda İran kırmızı çizgisi, İslami bir geleneğe dayanan ve İslami bir geleceğe doğru çabalayan bir kimlik olan Ümmet kimliğinin bir parçasıdır.
Xavier Villar
Press TV