İNTİZAR - Johannesburg'da düzenlenen BRICS zirvesinde Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, BRICS üyesi ülkelerin İran, Arjantin, Mısır, Etiyopya, BAE ve Suudi Arabistan'ı tam üye olarak kabul etme konusunda anlaştıklarını açıkladı. Bu da şu anda Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan bloğun önümüzdeki yılın başından itibaren üye sayısının iki katına çıkacağı anlamına geliyor.
Zirveye katılmak üzere Güney Afrika'ya giden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İran'ın bloğa üyeliğinin sağlayacağı avantajları "tarih yazmak" olarak nitelendirdi.
Raisi BRICS zirvesinde yaptığı konuşmada, "İran ve BRICS üyeleri arasında transit, enerji ve ticaret alanlarındaki stratejik işbirliği BRICS'in küresel gündemini destekleyecektir. İran İslam Cumhuriyeti, BRICS'in üyeler arasındaki ekonomik ilişkilerin dolarsızlaştırılması, ulusal para birimlerinin kullanılması ve BRICS'in ödeme ve mali uzlaşma mekanizmalarının güçlendirilmesi yolundaki başarılı çabalarını güçlü bir şekilde desteklemektedir" ifadelerine yer verdi.
Diğer İranlı yetkililer de duyuru ile ilgili yaklaşımlarını ortaya koydu. Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, genişleme yönünde hareket etme kararı aldığı için bloğu övdü. Üst düzey diplomat X'te yaptığı açıklamada "Çok taraflılığı güçlendirmenin yanı sıra, İran'ın BRICS üyeliğinin kabul edilmesinin büyük başarısı, dinamik diplomasinin uygulanmasında hedeflerin takip edilmesi ve hükümetin diğer makro stratejilerinin geliştirilmesi için temel sağlayabilir" dedi.
İslam Devrimi Lideri'nin kıdemli danışmanı Ali Ekber Velayeti verdiği bir röportajda İran'ın BRICS üyeliğinin hem bölgesel hem de uluslararası açıdan önemli olduğunu söyledi. Velayeti BRICS grubunun ABD hegemonyasına karşı bir denge unsuru olarak hareket edebileceğini ve daha adil bir ekonomik sistemin oluşturulmasına yardımcı olabileceğini sözlerine ekledi.
BRICS üyeliği İran için nasıl bir destek oluşturabilir?
Mevcut BRICS ülkeleri toplu olarak küresel nüfusun yaklaşık %40'ını ve dünya gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) dörtte birini temsil etmektedir. İran ekonomisi son yıllarda ABD'nin tek taraflı yaptırımlarına maruz kaldı. BRICS'in parasal işlemlerde yerel para birimlerinin kullanılmasına izin vermesiyle birlikte Tahran, mali işlerinde artık ABD dolarına bel bağlamak zorunda kalmayacağı için diğer üye ülkelerle daha serbest bir şekilde ticaret yapabilir. Bu da ülke ekonomisi üzerindeki baskının kademeli olarak hafiflemesine ve nihayetinde ABD yaptırımlarının etkisinin ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
İran'ın BRICS'e tam üyeliği aynı zamanda Batı'nın yaptırımlarının temel hedefi olan İran'ı yalnızlaştırma amacına ulaşamadığı anlamına da geliyor. BRICS üyeliği, İran'ın Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği, Suudi Arabistan ile uzlaşma anlaşması ve ABD ile İran'a ait varlıkların serbest bırakılması anlaşması gibi son dönemde elde ettiği diğer başarıları hatırlatan bir başka diplomatik başarıdır. İran yıllardır aralıksız süren baskılara rağmen diplomasi sahnesinde başarılı oldu. İran'a karşı yürütülen sözde "azami baskı" kampanyasının anlamlı bir şekilde sonuç vermediğini söylemek nihayet mümkün görünüyor.
Bir dönemin sonu
ABD, doların hakimiyetini siyasi gündemlerini dayatmak için kullanıyor. İran bugünkü ekonomik eşitsizliğin acı gerçekliğini erken dönemde tecrübe etti ancak Çin ve Rusya'nın Batı ile yaşadığı gerilimin ardından daha fazla ülkenin doları tahtından indirmeyi düşünmeye başladığı görülüyor.
2022'de ülkesinin döviz rezervlerinin yarısı Batı bankalarında bloke edilen Rusya Devlet Başkanı, son BRICS zirvesi sırasında dolarsızlaşma sürecinin "hız kazandığını" ve "geri döndürülemez" olduğunu söyledi. Vladimir Putin, toplantıya sanal olarak hitap ederken, "Ekonomik bağlarımızın dengeli, geri dönüşü olmayan bir dolarsızlaşma süreci, karşılıklı uzlaşmaların etkili mekanizmalarının yanı sıra parasal ve finansal kontrolün etkili mekanizmalarını geliştirme çabalarıyla hız kazanıyor. Sonuç olarak, BRICS içindeki ihracat ve ithalat işlemlerinde doların payının, geçen yıl sadece %28,7 olması düşüşüne işaret ediyor" dedi.
Batı medyası BRICS'in potansiyelini küçümsemeye çalışsa da, bloğun 2023 yılında G7 ülkelerinin küresel GSYİH katkısını geçtiğini ve şu anda küresel ekonomik faaliyetin yaklaşık 1/3'ünü oluşturduğunu belirtmek önemlidir.
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva'nın bu yılın başlarında belirttiği gibi BRICS, Avrupa Birliği gibi ortak bir para birimi oluşturamasa bile, farklı ülkeler ticaret sırasında kendi para birimlerini kullanabilir ve ABD dolarından kurtulabilir. Dolardan arındırma süreci bugünden yarına gerçekleşmeyecek zira halihazırda ABD dolarının uluslararası ticaretin yüzde 80'inden fazlasında kullanıldığı tahmin ediliyor. Ancak BRICS gibi bloklar ve onların ekonomik çeşitlendirme eğilimleri, böyle bir geleceğin arzu edilenden daha geç olsa bile, ancak mutlaka geleceği anlamına geliyor.
ABD'nin ekonomik polisliğinin baypas edilmesi, İran, Çin ve Rusya dışındaki ülkelerin de aklından geçmiş gibi görünüyor, çünkü şimdiye kadar 40'tan fazla ülke BRICS'e katılmaya ilgi duyduğunu belirtti ve 23'ü kulübe katılmak için resmi olarak başvurdu.
Daha adil bir ekonomik sistem, ABD'nin hegemonik gücünün en önemli unsuru olan dolar hakimiyetini kaybedebileceği için farklı ülkelerin bağımsızlığını da güvence altına alacaktır. Başkaları sizden kaçmanın yollarını düşünmeye başlamadan önce gücünüzü ancak bu kadar çok kötüye kullanabilirsiniz.
ABD'nin rakiplerinin son askeri gelişmeleri ve Washington'un yüksek teknolojili hipersonik füze üretiminde geride kalması, Batı'nın zayıflayan etkisinin bir başka yönüne işaret ediyor. Analistler önümüzdeki on yıllarda Batılıların gücün temel direği olmaya devam edeceğini ancak artık her senaryoda belirleyici güç olmayacağını düşünüyor. Kısacası, dünya çok kutuplu bir sisteme doğru ilerliyor ve ABD ile müttefiklerinin bu konudaki kayıplarını geri almaları mümkün görünmüyor.
Mona Hojat Ansari
Tehran Times