Irak Kürdistanı'nda üslenen İranlı Kürt muhaliflerin İran'a yönelik silahlı eylemlerini son haftalarda artırdığı görülüyor. Bu durum, bağımsızlık referandumuna giden Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin (KBY) oylamayı barışçıl bir olay olarak sunma gayretlerini baltalıyor.
Irak'ta üslenen İranlı Kürt savaşçılar sınırı geçerek birçok kez İran güvenlik güçleriyle çatışmalara girdi ve her iki tarafta kayıplara neden oldu. İran ise sınır bölgelerini top ateşine tutarak yanıt verdi. Açılan ateş büyük yangınlara neden olurken hem doğal doku tahrip oldu hem de birçok sivil kaçmak zorunda kaldı.
Iraklı Kürt yetkililer 25 Eylül'deki bağımsızlık referandumunun istikrarsızlık yaratmayacağını savunuyor ancak son çatışmalar bu iddiayla çelişiyor. Erbil'in Bağdat, Tahran ve Ankara'yla iyi ilişkiler sürdürmek istediğine dair ısrarlı açıklamaları da havada kalıyor.
İran, 1990'ların başlarından itibaren Irak Kürdistanı'nı üs edinen muhalif grupların dizginlenmesini KBY'den uzun zamandır talep ediyor. Üst düzey İranlı heyetler ile Iraklı Kürt yetkililer arasında yapılan görüşmelerde Tahran'ın bu silahlı grupların eylemlerinden duyduğu rahatsızlık defalarca dile getirildi.
Buna rağmen muhalif grupların en önemlisi olan İran Kürdistan Demokratik Partisi (İKDP) son bir yıldır İran sınırına yüzlerce savaşçı yerleştiriyor, yeni bir çatışma döneminden bahsediyor. Örgüt yönetimi İran devletini zayıflatmak için açıkça dış destek talebinde bulunuyor.
İKDP'nin iki numaralı yöneticisi Hasan Şerifi, 10 Ağustos'ta Rudaw'a verdiği uzun mülakatta şöyle konuştu: “İran'ın bölgede sınırsız güç kullanmasını engellemek için Batılı ve Arap ülkelerin bir çabası var. Doğal olarak İslam Cumhuriyeti'nin bölgedeki konumunu zayıflatmaya yönelik baskılar (…) İran muhalefeti ve biz Kürtler açısından fırsat olarak değerlendirilebilir.” Şerifi aynı mülakatta taktik değiştireceklerini ve İran topraklarında faaliyetlerini yoğunlaştıracaklarını da söyledi.
İran'la silahlı Kürt grupları arasında sınırda yükselen gerilim, Iraklı Kürt yetkililerin Bağdat'la dostça ayrılmaktan bahsettikleri bir dönemde Erbil'in işini iyice zorlaştırıyor.
Son çatışmalar, Tahran'da Kürtlerin Suudi Arabistan gibi ülkelerden dış destek alarak İran'da karışıklık çıkarabileceği kaygısına yol açtı. Geçtiğimiz günlerde Ankara'ya alışılmadık bir ziyaret gerçekleştiren İran Genelkurmay Başkanı General Muhammed Bakıri, Türk askeri ve siyasi yetkililerle yaptığı görüşmelerde sınır bölgelerinde faal olan Kürt gruplarla mücadeleyi de konuştu. Bakıri 16 Ağustos'taki açıklamasında KBY'nin bağımsızlık referandumuna karşı olduklarını yineledi, oylamanın Irak'ta yeni gerilim ve çatışmalara neden olacağı ve komşu ülkeleri olumsuz etkileyeceği uyarısında bulundu.
KBY Peşmerge Bakanlığı sözcüsünün 18 Ağustos'ta Kurdistan24'e verdiği demeç bu uyarıya cevap niteliğindeydi. Sözcü şöyle konuştu: “Kürdistan halkının haklarından bahsedenlere şunu söylemek isteriz ki bu onların işi değil ve söylenenler Kürdistan'ın iç işlerine açık bir müdahale sayılıyor. (…) Referandum Kürt halkının meşru ve doğal hakkıdır ve bu konuda Kürdistan halkı dışında kimse konuşma hakkına sahip değildir.”
İran İslam Cumhuriyeti, 1979'daki kuruluşundan bu yana dış tehditlere karşı “vekiller” aracılığıyla mücadele politikası uyguluyor. Tahran şimdi hasımlarının aynı taktiği kendisine karşı kullanacağı kaygısını taşıyor. İran'la Suudi Arabistan Yemen ve Suriye'de birbirine düşmüş durumda. Bu ortamda İran açısından en zayıf halka, Irak Kürdistan Bölgesi'yle sahip olduğu uzun sınır ve İran kökenli binlerce silahlı Kürt muhalifin burada üslenmiş olması.
İKDP lideri Mustafa Hicri eylül 2016'de BBC Farsça servisine verdiği mülakatta İran hükümetine karşı dış destek istediklerini açıklamıştı. Hicri İsrail ve Suudi Arabistan'dan destek aldıklarını yalanlasa da verilen mesaj Tahran'ı alarma geçirdi. Hicri, dış güçlerden nasıl bir destek istedikleri sorusunu şöyle yanıtlıyordu: “Bizim için önemli olan İslam Cumhuriyeti'nin zayıflatılmasıdır ve bu bağlamda dış desteğin etkili olacağını düşünüyoruz. Maddi, askeri, siyasi destek ve propaganda desteği istiyoruz.”
Bundan iki ay sonra 7 Kasım'da Devrim Muhafızları eski komutanı Yahya Rahim Safevi – kendisi şu an Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney'in askeri danışmanı – KBY'yi İran'ın iç işlerine karışmama konusunda uyardı. Safevi, “devrim karşıtı” unsurlara, yani muhalif Kürt gruplarına Suudi Arabistan gibi ülkelerin silah sağlamasına izin verilmemesi gerektiğini söylüyordu.
Bağımsızlık referandumunun başlıca savunucularından olan ihtilaflı Kerkük vilayetinin valisi Necmeddin Kerim ise 16 Ağustos'ta şu açıklamayı yaptı: “Kürdistan İran ve Türkiye'nin en iyi komşusu olacak, bunda tereddüt yok. İran'ın özel bir durumu var. Ağustos 2014'te (İslam Devleti'nin saldırısına karşı) İran samimiyetle Kürdistan'ın yardımına koştu. (…) Bunu asla unutmamamız lazım.”
Iraklı Kürt yetkililer, İran'dan yıllardır aldıkları çeşitli desteklere teşekkür edip Tahran'ın referandum kaygılarını yatıştırmaya çalışırken hassasiyetlerin bu denli yükseldiği bir ortamda KBY'nin topraklarını İran'a karşı kullandırtması sorgulanıyor. Gerçekten de bu politikanın bugün taşıdığı riskler başka hiçbir dönemde olmadığı kadar kazandırdıklarını aşıyor olabilir.
KBY-İran ilişkileri uzmanı Muhammed Bahtiyar da bu sorgulamayı yapan isimlerden biri. Al-Monitor'a konuşan Bahtiyar şu uyarıda bulunuyor: “Kürdistan bölgesinin komşularının güvenine en çok ihtiyaç duyduğu şu dönemde bu grupların İran topraklarında saldırı düzenlemesine müsaade etmenin hiçbir mantığı yok. İran bu çatışmaları, referanduma müdahale etmek, hatta Kürdistan bölgesine askeri müdahalede bulunmak için kullanabilir.”
Fazel Hawramy
Al-Monitor
-----------------------------------------------------------------------------
Fotoğraf Sputniknews'in 2016 yılında yayınlanan bir
haberinden alıntıdır.