ABD Dışişleri Bakanı John Kerry: IŞİD' (Irak-Şam İslam Devleti)'nin elde ettiği başarıların özellikle Musul'daki bankayı ele geçirmeleri, petrol satmaları olduğunu söyledi. "Kime satıyorlar, hangi ülkeler petrol geçişini sağlıyor?" sorusuna, verdiği cevap ise; "Suriye ile sınır olan ülkeler. Bu da demektir ki Türkiye ve Lübnan" oldu.
Kerry' nin bu açıklamasına, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın cevabı ise "IŞİD' den petrol alıyor, yaklaşımı çok çirkin ve yalan, adice bir ifade" idi.
Kerry'nin IŞİD'e petrol geçişi sağlayan ülke olarak ‘Türkiye'yi işaret etmesinin nedeni, ‘Petrol' elden gidiyor mu idi? Yoksa İŞİD'e karşı bir başkaldırı mı idi?
Dünyanın gözü…
IKBY, dünyanın yedinci büyük petrol rezervlerine sahip olduğu, hatta enerji aramaları olumlu sonuç verirse dünyanın dördüncü büyük petrol sahibi ülke konumuna gelecek olması, sahip olduğu 3.1 milyar metre küp doğalgaz rezervleri ile Ortadoğu'nun gözü hatta dünyanın gözü IKBY'nin üzerinde. Rezervlerinin üçte birinden fazlasının yer yüzeyinin sadece altıyüz metre altında olup, çok çabuk yüzeye çıkması ile maliyetinin düşük olması da daha da cazip hale getiriyor. Bundan dolayı, dünyanın tüm petrol devlerini bölgeye çekiyor ve petrolün ve doğalgazın paylaşımı ve üretimi konusunda olduğu gibi, bu kaynakların Avrupa'ya, ABD'ye ve Çin'e nasıl ve hangi hatlardan taşınacağı konusunda da kıyasıya bir rekabet ve anlaşmazlık içerisindeler.
ABD' nin tedirginliği…
Mayıs 2014'te Neçirvan Barzani, Ceyhan da biriken petrolü satacaklarını açıklayarak ilk tankerin uluslar arası pazara çıkışından bugüne kadar, Türkiye üzerinden 13.7 milyon varil petrol ihracatı yapıldığı söyleniyor. Ve bu ihracat yapılırken ABD' yi tedirgin eden, Bağdat ile Erbil' in petrolü bir anlaşmaya varmadan satıyor olmasından çok, Türkiye' nin Kürdistan petrolünü pazarlayarak ve satın alarak yıllık 26 milyar dolar elde edecek olması anlaşır olsa gerek.
Petrol ve doğalgaz anlaşmaları…
Dünya'da altı önemli petrol noktasının 4.nün Ortadoğu' da olması ile dünyanın merkezi haline gelen bölgede‘dünyanın petrolü' buradan birbirine bağlanıyor.
Hızlanan ‘Petrol diplomasi' ile İran, Irak ve Suriye ‘İslami doğalgaz' ihracı ve nakli için Haziran 2011'de İran'ın, Körfez'de yer alan Asaluyeh kentinde, aralarında bir anlaşma imzaladılar. Anlaşmayı Irak adına, Petrol Bakanı Abdulkerim Laibi Behaz, Suriye adına Petrol Bakanı Sufyan Allao ve İran adına Petrol Bakanı vekili Muhammed Aliabadi imzaladı. Bu üç ülke arasında yapılan anlaşma ile ‘Güney Fars doğalgazı' (Şii gazı da deniyor) İran-Irak-Suriye hattından, Lübnan ve Akdeniz'e (Asaluyeh- Diyala- Tripoli- Tarsus) oradan da Avrupa' ya gönderilecek. Bölgenin dengelerini değiştirebilecek güce sahip, 5600 kilometre uzunluğunda ki bu hat günlük 110 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesine sahip olacak. Ve bu hattan en çok rahatsız olan ülkeler ise Katar, Suudi Arabistan, İsrail, Türkiye ve Ortadoğu ile planları bozulacak olan ABD.
Bir diğer anlaşma ise, Temmuz 2013'te IKBY' nin, İran ile yapmış olduğu. Bu anlaşma ile de İran ile Irak arasında iki boru hattı döşenecek. Ve IKBY' den ham petrol karşılığında, İran' dan IKBY'ye doğal gaz ve rafine edilmiş mazot taşınacak. İran, Erbil' in bölgedeki en büyük ikinci partneri olarak biliniyor.
Suriye…
Şimdiye kadar Suriye için hiçbir harekette bulunmayıp, birden Kobani / Suriye' de olanlar için dünyayı hava saldırıları için ayağa kaldırması, şöyle ki; IŞİD Musul' u işgal edip, Bağdat' ı tehdit etmeye başladığı Haziran 2014' den bu yana hızlanan diplomasi trafiği, ABD' nin, bu kez de Suriye üzerinde çok durmasının en büyük nedenlerinden biri de, Suriye' nin petrolünden çok ‘Suriye'nin de artık önemli bir petrol koridoru olması.
Katar ve Suudi Arabistan, Kilis/Türkiye'ye kadar uzanacak olan ‘Arap Boru Hattı' projesinde yer alması için, Ağustos 2013'te, Suriye Devlet Başkanı Beşar El-Essad'a bir çağrıda bulunmuştu ve bu çağrıyı El-Essad red etmişti.
Fakat Rusya ile ilişkilerini güçlendirmeye devam eden Suriye Ağustos 2011'de Humus civarında zengin doğalgaz yatakları buldu ve Tartus' tan Banyas'a kadar uzanan 2 bin 190 kilometrekare alanda petrol araması için bir anlaşma imzaladılar.
Tabii, Türkiye' nin ‘Anadolu Petrol Hattı', ‘Karadeniz- Kızıldeniz', Irak ve İran petrollerine de bağlanacağı düşünülürse, Türkiye' nin petrol hatları için stratejik konumda olması kadar, Suriye' nin de çok önemli bir petrol- doğalgaz koridorunda olduğunu ortada koyuyor.
Kobani / Rojava Kurdistan…
Suriye Kürtleri kendi bölgelerinden geçen IKBY petrol hatlarından, o toprakların sahibi olduklarını söyleyerek, kendilerine büyük pay almak istiyorlar. Bundan dolayı da Bağdat-Erbil ve Rojava yönetimi anlaşamıyor. Bu anlaşmazlık zaten IKBY nin Suriye sınırına açtığı hendek, Rojava Kürtleri arasındaki anlaşmazlığın büyük işareti idi.
Sözüm ona, Kobani'yi IŞİD' den korumak üzere hava saldırıları sürdüreceğini söyleyen ABD' ye İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani' nin NBC TV nuna verdiği röportajda cevabı ise; ‘ABD' nin liderliğinde, IŞİD' e karşı olmanın saçmalık' oldu.
Bu arada, İsrail Suriye uçağını, ABD, Suudi Arabistan, Katar ve Ürdün' ün katılımıyla Rakka / Suriye' deki IŞİD' e hava saldırısı yaparken, İsrail de buralar benden sorulur edası ile Suriye uçağını vurdu!
Bu bağlamda…
Varil başına 1.50 dolardan daha az bir maliyeti olan Kürt Petrolü, petrol tüketiminin % 93 ünü ithal eden Türkiye için de büyük bir tasarruf olacağı gibi, bu düşük maliyet tüm dünyayı da etkileyecek.
Bunun içindir ki; Tükettiği petrolün % 40 ını ithal eden, bugün ki fiyatlarla 350 milyar dolar ödeyen ABD ve büyük miktarda petrolünü ithal eden, Avrupa için de aynı önemi taşıyor olsa gerek. Tahminlere göre, Irak' taki rezervlerin ömrünün yüz elli yıl olduğu da düşünülürse, bu da Ortadoğu ve Afrika bölgesindeki en yüksek oran.
Suriye'de Kürtlerin lehine oluşacak durumun IKBY' nin, petrolün dünya pazarlarına ulaşmasında Türkiye dışında Akdeniz'e ikinci bir alternatif enerji yolu oluşacağından Türkiye ile olan pazarlık gücünün artacağı da söyleniyor.
Fakat, Türkiye-Suriye sınırındaki 510 kilometre uzunluğundaki mayınlı arazi ve Rojova' daki çatışmalar ile bölgenin güvenliğinin olmaması, petrolün güvenli taşınabilmesi için büyük sorun oluşturuyor
İşte…
Kürt petrolü için de, Türkiye önemli bir enerji koridoru iken buna Suriye de eklenince çatışmalar böylece daha karmaşık bir hal aldı. Çünkü Türkiye ve ayrıca Suriye'den geçerek Akdeniz'de açılacak olan petrol, Rusya ve Çin ile de bağlantılı olacak. Bunun için Rus Petrol Şirketi Rosneft, Çin ile 25 yıllığına Haziran 2013'te bir sözleşme imzalamışlardı. Çin'e halen yılda 15 milyon ton petrol teslimatı yapan Rusya' nın ihracatı son yapılan sözleşme ile 365 milyon ton petrole ulaşacak. Ve kazancı 270 milyar dolar olacak. Rusya ile ilişkileri kuvvetli olan Suriye, aynı zamanda Humus'ta yeni enerji kaynakları bulmaları ve yeni enerji koridoru olması ile dikkatleri üzerine topluyor. İran-Rusya ilişkileri de kuvvetlenirken, Hazar Denizi ülkelerinin Astrahan'da yapmış oldukları ‘Hazar'a Yeni Rejim' toplantısında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İran İslam Cumhuriyeti Devlet Başkanı Hasan Ruhani ile görüşmesinde: "İran ve Rusya'nın işbirliği, Ortadoğu'da istikrarın en önemli etkeni" dedi.
İşte! Durum böyle olunca da, ABD'nin tedirginliği ve İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu'nun BM (Birleşmiş Milletler) Genel Kurul toplantısında yaptığı konuşmasında: "İran, IŞİD'den daha büyük tehdit" demesinin bir nedeni de bu olsa gerek…
ABD'nin karşısında güç olan Rusya-Çin-İran'la birlikte, Suriye'de petrol ve petrol koridoru ile gücüne güç katarak duruyor. ‘Petrol kara, dünyanın gözü ondan kara'…! olunca da çatışmalar silahlı / silahsız devam ediyor…
YILDIZ ÇELİK
ycelikist@gmail.com