İNTİZAR - Eski başbakan İmran Han'ın devrilmesinden bir ay sonra, Pakistan, çözülmediği takdirde ulusal güvenlik için korkunç sonuçları olacak olan siyasi istikrarsızlığa sürüklendi. Bu durum, parlamentonun Han'ı Nisan ayında görevden almasından bu yana, başta askeri ve yüksek mahkeme olmak üzere devlet kurumlarının ülkenin siyasi yansımalarını yönetmedeki ciddi başarısızlığının bir sonucudur.
Çok sayıda analist, Sri Lanka'daki siyasi krizle paralellikler kurarak Pakistan'ın benzer bir yöne, yani iflasa ve egemenlik kaybına yol açan bir borç tuzağına gidebileceğini öne sürdü. Ancak İslamabad, ulusal çıkarlarını koruyabilecek bir siyasi konsensüsü yeniden kurarsa, Sri Lanka'nın çıkmazından kolayca kaçınılabilir.
Şu anda, Pakistan'ın siyasi kargaşası, hiçbir devlet kurumunun veya siyasi partinin bu karışıklığın üstesinden gelmeye veya devralmaya hazır olmadığı kadar şiddetli. Bugün ülke, esasen fiili bir liderliğe sahip değil.
Navaz Şerif ipleri elinde mi tutuyor?
Çok kısa bir süre içinde güvenilirliğini ve meşruiyetini yitirmiş olan Başbakan Şehbaz Şerif hükümeti, ne hükümeti yönetme kapasitesine sahip ne de parlamentoyu feshedip yeni seçim çağrısı yapmaya hazır. Tüm kabinenin, İngiliz destekli, üç kez görev yapmış eski başbakan, zanlı ve kaçak durumunda olan Navaz Şerif'ten talimat aldığı bildiriliyor.
Mevcut hükümet, Şerif'in Pakistan Müslüman Birliği - veya PML (N) - ve Butto-Zardari klanının liderliğindeki Pakistan Halk Partisi'nden (PPP) oluşan çok partili bir koalisyon tarafından yönetiliyor. İkincisi, Han'ın devrilmesinin siyasi ve ekonomik yansımalarını kaldıramayacaklarını çok iyi bilerek, hükümet kontrolünü Şeriflere devrederek kurnazca bir oyun oynadı.
Pakistan ordusu ateş altında
Lahor merkezli Küresel Diyalog Merkezi direktörü Cüneyd Ahmet'e göre Navaz Şerif hükümeti feshetmek istiyor, ancak Washington buna izin vermeyecek. Herhangi bir zeki Pakistanlı analist, yeni bir seçim olması durumunda, Şeriflerin, halk desteği tsunamisi onları batıracak olan her zaman popüler bir İmran Han'a karşı çekileceğini anlar. Ahmed bu nedenle Şerifler iktidarda olduğu sürece mevcut krizin daha da kötüleşeceğini iddia ediyor.
Bir zamanlar evrensel olarak popüler, ulusalcı bir yapı olarak görülen Pakistan'ın askeri teşkilatı, iç siyasetteki sıkıntılı münakaşaları dağlama yeteneğine sahipken, şimdi kendisini bu kavrulan koltuğu paylaşırken buluyor. Görev süresinin bitmesine birkaç ay kala, özellikle Genelkurmay Başkanı (COAS) General Kamer Bajwa, ateş hattına atıldı ve her kesimden benzeri görülmemiş eleştirilerle karşı karşıya. Krizin ilk günlerinde, yabancı desteğiyle İmran Han hükümetinin devrilmesinin arkasında Pakistan'ın merkezinde Bajwa'nın bulunduğu üst düzey askeri komuta yönetiminin olduğu yönünde genel bir kamuoyu algısı vardı.
Tanınmış Pakistanlı gazeteci Harun Reşid, Bajwa emekli askeri meslektaşlarıyla konuştuğunda, İmran Han'ın onun siyasi direktiflerinin hiçbirini dinlemediği gerçeğinden yakındığını, dolayısıyla kendisinin apolitik ve tarafsız olduğu iddiasını reddettiğini söyledi.
Bu algı önemli bir yansıma yarattı: Bajwa karşıtı eleştiriler, Bajwa'yı desteklemeye devam eden üst düzey askeri liderliğin imajını ciddi şekilde zedeledi. Raşid'e göre Han, takipçilerini asker karşıtı bir duruş benimsemekten caydırmaya çalıştı çünkü 'saygı duyulan' ordunun olumsuz eleştirisi yalnızca hem yurtiçinde hem de yurtdışındaki düşmanlarının çıkarlarına hizmet edebilirdi. Bu ilkeli duruş, Han'ın hem mevcut hem de emekli subaylar ve aileleri arasındaki popülaritesini artırmaya hizmet etti.
Bir başka önde gelen analist ve TV sunucusu olan Sabir Şakir, bu siyasi gelişmenin Pakistan'da eşi benzeri olmadığını belirtti. Normalde ordu Pakistanlı bir liderin devrilmesinde rol oynadığında, ikincisi askeriye karşıtı retoriğe düşkündür, ancak Han bunun tam tersini yaparak hareketine yalnızca daha fazla ivme ve meşruiyet katmıştır.
Han'ın Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI) partisi 2018'de iktidara geldiğinde, ordunun ulusal söylemdeki rolünü destekleyen tek Pakistan siyasi partisiydi. Artık General Bajwa, PTI üyeleri ve genel halk tarafından “ithal edilmiş bir hükümet” kurulmasını kolaylaştırmış olarak görüldüğüne göre, ordu hem iç hem de dış tepkilerle karşı karşıya kalırken kendisini tamamen izole edilmiş durumda buluyor.
Ordunun itibarı tehlikede
Hem PTI çevrelerine hem de askeri düzene yakınlığıyla bilinen Profesör Ejaz Akram, güçlü bir milliyetçi ve profesyonel ordunun Pakistan'ın ulusal bütünlüğü ve güvenliğinin garantörü olduğunun tartışılmaz bir gerçek olduğunu savundu. Ordu, uzun zamandır halkın beğenisi ve desteğiyle ülkenin ideolojik ve coğrafi sınırlarının öncüsü olarak kabul ediliyor.
Şimdiye kadar, bu kriz boyunca, Pakistan'a en büyük darbe, muhtemelen ordunun ülkenin nihai koruyucusu olduğu algısının erozyona uğraması oldu. Akram'a göre, ordunun itibarı erozyona uğradı, ancak liderliğin gerekli düzeltici önlemleri almasına kadar hala kurtarılabilir durumda.
Buradaki ironi, askeri düzenin sadece kamuoyundan değil, aynı zamanda Han'ı devirdikten sonra iktidara gelen Şerif koalisyon hükümetinden de olumsuz eleştirilerle karşı karşıya kalmasıdır.
Han'ın halk gücü var
Bu ulusal kaosun ortasında, İmran Han yeni seçimlerin yapılmasını talep ediyor, ancak bu sefer ordunun desteği olmadan. Eski Başbakan, benzeri görülmemiş bir halk desteğiyle hükümete ve Pakistan Ordusunun Genel Karargahı'na (GHQ) erken seçimleri kabul etmesi için baskı yapabileceğine inanıyor. Han, Pakistan'ın farklı şehirlerinde neredeyse her gün büyük mitinglere sesleniyor, kitleleri harekete geçiriyor ve askeri kuruluş üzerindeki baskıyı artırıyor - doğrudan isim vererek değil, kurumun kutsallığını korumak için örtülü bir söylemle ifade ediyor.
Tanınmış, emekli askeri analist Korgeneral Amjad Şuaib'e göre, İmran Han orduyu doğrudan eleştirmekten kaçınarak muazzam bir siyasi olgunluk sergiledi. Şuaib, askeri liderliği açıkça Han'ı desteklemeye, hükümetini seçimlerle yeniden kurmaya ve ülkeyi Pakistan'ın iradesine karşı kurulan yozlaşmış yönetimden kurtarmaya çağırdı.
Neredeyse, İmran Han'ın görevden almasını destekleyen aynı Batı güçlerinin, görevden almasından da memnun olmadığına dair söylentiler var. PML-N ve PPP liderliğindeki koalisyon hükümetinin çok zayıf olduğu, yolsuzluk suçlamalarıyla karşı karşıya olduğu ve halkın son derece saldırgan bir tepkiyle karşı karşıya olduğu görülüyor. Bu nedenle, artık hiçbir uluslararası güç bunlarla başa çıkmak istemiyor.
Plan veya yardım olmadan Pakistan'ın mevcut ekonomik görünümü kötü: Enflasyon artıyor, döviz rezervleri hızla tükeniyor, mali ve cari hesap açıkları genişleiyor, borsa çöküyor ve gıda maddelerine erişim ortalama Pakistani için daha da zorlaşıyor. Halkın büyük oranda hoşnutsuzluğu, iç siyasi kriz, küresel ekonomik erime ve aksayan tedarik zincirleri, özellikle devlet kurumlarının kurtulma için net bir yol haritasının olmaması nedeniyle Pakistan'ı zor duruma soktu.
Bir sonraki ordu şefini atamak için bir yarışma
Mevcut hükümet, ülkenin üstesinden gelemeyeceği ciddi siyasi ve ekonomik krizlerle karşı karşıya olduğunu görüyorsa, onları hemen yeni bir seçim yapmaktan alıkoyan nedir?
Çok basit bir şekilde, hem PML-N hem de PTI, Kasım ayında bir sonraki genelkurmay başkanını atamak için iktidarda olmak istiyor, ancak taban tabana zıt nedenlerle.
PML-N hükümeti ABD'nin emriyle kuruldu ve bu nedenle bir sonraki genelkurmay başkanının yalnızca kendi çıkarlarına değil, Washington'un çıkarlarına da hizmet etmesi gerekiyor. Han ise Pakistan'ın ulusal çıkarlarından taviz vermeyen ve mevcut jeopolitik gerçeklere dayalı bağımsız bir dış politika benimsemeye istekli bir ordu komutanı seçmeyi tercih ediyor.
Taraflar arasındaki diğer sayısız siyasi anlaşmazlığa rağmen, bugün gerçek savaş bu konuya odaklanıyor. Yarışma siyasi partilerle sınırlı değil, aynı zamanda Pakistan'da genelkurmay başkanının güçlü rolünü çok iyi bilen yerli ve yabancı kuruluşları da kapsıyor. Bu arada, İmran Han siyasi harareti yükseltmeye devam ederken, Şerif'in hükümeti eski kriket yıldızının artan popülaritesini PTI yetkililerini tutuklamak gibi sert önlemlerle sınırlamak için fazla mesai yapıyor.
Halihazırda, bir karar sağlamak için hakem olarak hareket edebilecek iki devlet organı bulunmaktadır; Pakistan Yüksek Mahkemesi ve ordusu. Yüksek Mahkeme, kendisini savaştan çoktan uzaklaştırdı ve sessizce devletin çöküşünü izliyor. Öte yandan Ordu yönetimi (GSQ), Washington'a düpedüz meydan okuma cesaretinden yoksunken, kendisini artan halk düşmanlığından korumaya çalışıyor.
Kısacası, siyasi çatışmaları yumuşatmak ve ekonomik çözümler sunmak yerine herkes kendi kurumsal çıkarlarını korumakla meşgul. Nihayetinde, ülkenin daha büyük çıkarları için adım atanlar GHQ ve Yüksek Mahkeme olmak zorunda kalacak.
Washington, Pakistan'ın kendi ulusal çıkarlarına aykırı hareket etmesini istiyor ve devlet organları buna direnmeli. Bu, Ulusal Meclis'in feshedilmesini ve yeni seçimlerden önce geçici bir ara hükümetin kurulmasını garanti ediyor. Şimdi Pakistan'ın güçlü devlet kurumlarının aslında ülkenin ulusal güvenliğini ve egemenliğini korumaya kararlı olduklarını gösterme zamanı.
Ayşe Han
The Cradle