İNTİZAR - Ukrayna'daki savaş, askeri ve siyasi gruplaşmalara neden olmanın yanı sıra, bu alanlarda oluşan yeni düzenlerle ekonomik ve finansal etkilerini de bıraktı. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), bağlantılı bir hareketle, ABD doları, euro, yen ve İngiliz sterlinini ticaretlerinden çıkarmayı ve ulusal para birimlerini kullanmayı düşünüyor.
21-22 Mart tarihlerinde Endonezya'da ASEAN üyesi ülkelerin ekonomi ve maliye bakanları ve merkez bankalarının başkanlarının katılımıyla güvenlik ve ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla resmi bir toplantı gerçekleştirildi. Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam bu ekonomik bloğun üyeleridir ve ABD doları gibi para birimlerine bağımlılığı azaltmaya çalışmaktadır. Bir süredir, üye ülkeler arasındaki ticarette ulusal para birimlerinin kullanımı gündeme geldi ve mevcut müzakereler bu gündemin devamı niteliğinde.
ASEAN, üye devletler arasında para birimlerini ticaretlerinde kullanmak için dijital bir sınır ötesi ödeme sistemi geliştirmeye çalışıyor. Kasım 2022'de Endonezya, Malezya, Singapur, Filipinler ve Tayland arasında anlaşmalar yapıldı. Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo, ticareti jeopolitik gerilimlere karşı korumak için Batı ödeme sistemlerini bırakmanın gerekli olduğunu söyledi.
ASEAN üyeleri, Asya ekonomik güçleri arasındadır ve para politikaları, küresel ticarette Batı çıkarlarının aleyhine işleyen önemli etkiler bırakabilir. Asya bloğunun ticaretinden dolar ve avroyu çıkarma kararı, geçen yıl Çin ve Rusya'nın bu projeyi ciddi şekilde takip etmesiyle geldi. Hafta sonu, Çin ve Brezilya ticaret için doları terk etmek ve Çin'in resmi para birimi olan yuanı kullanmak için bir anlaşma imzaladılar. Brezilya dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri ve Çin'in en büyük ortaklarından biri ve ikili ekonomik etkileşimlerde doları düşürmek ve yuanı kullanmak durumu Çin'in lehine çevirebilir.
Çin ayrıca Suudi Arabistan ile doları ticarette bir kenara bırakma konusunda anlaştı. Çin ve Suudi Arabistan ticareti yıllık 100 milyar dolar ve doların piyasadan çekilmesi dünyada dolar ile olan etkileşimin azalmasına neden olacak. Daha önce Bangladeş, Kazakistan ve Laos da yuan kullanımını artırmak için Çin ile görüşmelerde bulunmuştu. Ayrıca Hindistan, ulusal para birimi rupinin uluslararası hale geldiğini duyurdu ve Suudi Arabistan ile yerel para biriminde ikili bir ödeme mekanizması başlattı.
Ukrayna savaşından sonra ABD ve Avrupa ile ticaretini durduran Rusya, keskin bir şekilde dolardan vazgeçmeye çalışıyor ve İran ile ticarette ilk adımları attı ve ayrıca Çin ile dolarsızlaşma konusunda anlaşmalara vardı ve eğer uygulanırsa, anlaşmalar ulusal para birimlerinin baskın küresel para birimi olarak dolara karşı isyana imkan oluşturuyor.
Dolar hakimiyetine son
Doları dampinge sokmak, dünya ticaretinde ulusal para birimlerini güçlendirecek ve 80 yıllık dolar hakimiyetini sona erdirecektir. Dolar hegemonyasının yükselişi, İkinci Dünya Savaşı'nda Müttefik cephesinde yer alan 44 ülkenin yeni bir küresel para sistemi üzerinde anlaşmaya vardığı 1944 tarihli Bretton Woods konferansına kadar uzanıyor. Konferansa katılan ülkeler ulusal para birimlerinin değerini ABD dolarına göre belirleme konusunda anlaştılar ve o zamandan beri dünya ekonomisi Amerikan para politikaları tarafından gölgede bırakıldı.
Doların dünyanın ortak para birimi olarak kullanılması, Washington'a dünya ekonomisinde özel bir konum kazandırmıştı ve son seksen yılda, bu ülke, küresel politikalarıyla uyumlu olmayan ülkeleri cezalandırmak için doları siyasi bir silah olarak kullandı. ABD'nin acımasız yaptırımları gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerine çok fazla zarar verdi ve eğer dolar küresel borsalardan çıkarılırsa, egemenliği otomatik olarak ortadan kalkacak ve Washington artık diğer ülkeleri daha önce olduğu gibi yaptırım kaldıracı ile cezalandıramayacak.
ABD, dünyanın en büyük borçlusu olmasına rağmen, ekonomisi zarar görmeden dolar basabilir ve küresel taahhütlerini yerine getirebilir. Ancak diğerleri bu ayrıcalıktan mahrum ve Beyaz Saray'ın para politikalarına uyum sağlamak zorunda. Pek çok ülke doların hakimiyetinden zarar gördü ve bundan sonsuza kadar kurtulmak ve diğer para birimleri karşısında ulusal para biriminin değerini korumak için yeni finansal girişimlerde bulunma mücadelesi veriyor.
Geçtiğimiz yıl, dünya ekonomisinde dolar bazlı ticarette bir düşüşe yol açan birçok değişiklik oldu ve bu da ABD'yi son derece endişelendirdi. İstatistiklere göre, Şubat ayında ABD dolarının küresel işlemlerde kullanımı yüzde 1,07 oranında düştü ve doların payı SWIFT ağı üzerinden yapılan toplam küresel işlemlerin yüzde 38,85'ine gerileyerek dolar düşüşünün hafif bir eğimde gerçekleştiğini gösteriyor. Dahası, ASEAN'ın yeni kararları ve Çin ile Rusya'nın müttefikleriyle yaptığı anlaşmalar göz önüne alındığında, önümüzdeki aylarda dolar değerinde daha keskin bir düşüş gözlemlenecektir. Aslında Bretton Woods yapısı çoktan çatırdamaya başladı.
Kanıtlar, diğer dünya para birimleriyle yapılan işlemlerin arttığını ve ABD'nin Ukrayna'da olduğu gibi jeopolitik çatışmalarda doları silah haline getirme kabiliyetini baltaladığını gösteriyor. Şimdi birçok ülke, dış ticaretlerinde kendi para birimleriyle doğrudan ödeme yapabilecekleri kanaatine vardı ve bu, Beyaz Saray yetkililerine alarm zillerini çaldırırken dünya ticaretine daha dengeli ödeme sistemleri getirebilir. Tüm ülkelerin para birimleri aynı seviyede değer kazanırsa, hiçbir ülke başkalarını cezalandırmak için yaptırımları araçsallaştıramaz.
Çin'in pozisyon artışı
Dünya ekonomisinde dolar hakimiyeti ne kadar düşükse, rakiplerin ABD'ye karşı pozisyonlarını iyileştirme şansları o kadar yüksek. Çin şu anda dünyanın en büyük ihracatçısı ve en büyük ikinci ekonomisi konumunda ve rakamlara göre 2030'da ABD'yi en büyük ekonomi olarak yerinden edecek. Brezilya ve Suudi Arabistan gibi etkili ülkelerin Çin para birimi ile işlemleri bu yükselen gücün küresel konumunu yükseltecek. ABD, ulusal güvenlik stratejisinde, küresel hegemonyasına yönelik ana tehdit olarak Çin'i tanımladı ve yuan doları yenerse, Çin ABD'yi geçecek ve Washington'un dünyadaki seksen yıllık güç tekelini sona erdirecek.
Politikalarını ilerletmek için siyasi ve mali baskıları kullanan ABD'nin aksine, Çin hiçbir zaman diğer ülkelerin işlerine karışmadı ve küresel etkileşimlerinde saygılı davranmaya çalışıyor. Bu, diğer ülkelerin Çin'i açık kollarla ortaklar olarak memnuniyetle karşıladıkları sırdır; bu, yuan artışına ve doların düşüşüne zemin hazırlayan bir şeydir. Çin ve Rusya şimdi, Batı'nın son sözü söylemediği ve Doğulu güçlerin merkez sahneye çıktığı çok kutuplu bir sistemin olacağı yeni bir dünya düzeni tasarlamakla meşgul. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile son görüşmesinde şunları söyledi: “100 yıldır olmayan bir değişim geliyor. Ve bu değişimi birlikte yönlendiriyoruz.”
Genel olarak, dolar imparatorluğuna karşı küresel isyanın çoktan başladığı ve tüm aktörlerin diğer para birimlerini kullanmaya ve ulusal para birimlerini dolara karşı güçlendirmeye çalıştığı söylenebilir. Ve ortaya çıkan yeni düzende, Amerikan egemenliği ve dolar egemenliği olmayacak, çünkü Çin gibi yükselen güçler müttefikleriyle birlikte ve tutarlı bir ittifak altında yeni bir finansal sistem çizecekler.
Al Waght