İNTİZAR - Rusya, İran ve Çin, ABD ve Batı'nın izolasyon taktiklerini engelleme çabalarını desteklemesi muhtemel ABD karşıtı yeni bir bloğu hızla oluşturuyor. Ortak çabalar, Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru (INSTC) ve Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi'nin (BRI) faaliyete geçmesiyle İran'ın Avrasya ticaret merkezi olarak eski ihtişamını yeniden kazanmasına yardımcı olacaktır.
İran, Çin, Rusya ve hatta Hindistan, ticaret yollarını kısaltacak ve maliyetleri düşürürken kendilerine seçenekler sunacak olan INSTC'den faydalanacaktır. Hindistan için bu, Pakistan'dan kaçınmak ve Çinli şirketlerin ayak izlerini hızla genişlettiği Orta Asya pazarlarına girmek anlamına geliyor. İran, Çin ve Rusya içinse bu, Batı'nın uyguladığı yaptırımlardan kendilerini daha iyi korumak, ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve dolarsızlaşma süreçlerini ilerletmek için daha fazla seçeneğe sahip olmak anlamı taşıyor.
Bu yüzyılın uluslararası çatışmalarının temel motivasyonu, Soğuk Savaş döneminde olduğu gibi askeri ve ekonomik hakimiyet elde etmek olacaktır. Devam etmekte olan bu çatışmada İran, Çin ve Rusya, aralarında gelişmekte olan karşılıklı bağlantıdan faydalanarak konumlarını güçlendirmeye çalışmaktadır. Troyka, ABD'nin çeşitli bölgelerdeki üstünlüğünü kendi stratejik hedefleri için sınırlayıcı olmasa da zararlı olarak görüyor. Örneğin İran, tam da masum Filistin halkına karşı ABD-İsrail işbirliğinden dolayı Ortadoğu'da etki oluşturmaya çalışıyor.
Buna karşılık Çin ve Rusya'nın jeopolitik hedefleri ulusal sınırları aşmaktadır. Bu ülkelerin istediği, tek kutupluluğa alternatif olarak çok kutuplu bir küresel düzendir. Kolektif tercihlerine dayanarak, böyle bir sistemin kendi çıkarlarına fayda sağlayacağına ve büyüyen girişimlerini destekleyeceğine inanıyorlar.
Yeni blok Washington'u tehdit ediyor gibi görünüyor
ABD elitleri bu yakın dostluğu Batı yaptırım rejiminin feci bir çöküşü olarak görüyor. Washington'a göre Çin, Rusya'nın savunma sanayi üssüne ticari destek sağlarken, Kuzey Kore ve İran da Ukrayna'daki uzun süreli yıpratma savaşı boyunca Rusya'ya askeri insansız hava araçları ve balistik füzeler tedarik etti.
Savunma Bakanı ve Pentagon komutanı Lloyd Austin Nisan ayı sonunda Çin, Rusya, Kuzey Kore ve İran arasında artan işbirliğine ilişkin endişelerini dile getirdi. ABD'nin bu eğilimi yakından izlediğini ve endişe verici bulduğunu belirtti.
Austin, "Rusya'nın ne yaptığına baktığımızda, Ukrayna'nın Rusya'nın kara kuvvetlerine verdiği zarar nedeniyle Kuzey Kore, Pekin ve Tahran'a yöneldiklerini görüyoruz" dedi. Austin, İran'ın Rusya'ya hala insansız hava aracı teknolojisi, kabiliyetleri ve gerçek insansız hava araçları sağladığını ileri sürdü. "Bu durum Rusya'nın Ukrayna'nın kendisine verdiği zararı telafi etme kapasitesini etkiledi" dedi.
Ayrıca Kuzey Kore'nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ilişkilerini güçlendirdikçe "kendine güveninin arttığını" ifade etti. Austin, Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi'ndeki bir oturumda, "Bu izlememiz gereken bir şey" dedi. "Bu gelecekte de izlemeye devam etmemiz gereken bir şey." ABD ordusunun üst düzey yetkilisi General CQ Brown da Austin'in endişelerini paylaşıyor.
Bu yılın Nisan ayında Washington Enstitüsü Araştırma Direktörü Dana Stroul, Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi'nin ortak oturumunda ifade vererek Çin, Rusya ve İran'ın birlikte çalışmasına ilişkin endişelerini dile getirdi.
Enerji, ticaret, altyapı ve savunma alanlarında genişleyen bu bağlantıların İran, Çin, Rusya ve diğer ülkeleri kurallara dayalı uluslararası düzene yönelik meydan okumalara ve değişikliklere karşı daha dirençli hale getirme tehlikesi taşıdığını iddia etti.
"Bu düzen Amerika Birleşik Devletleri için avantajlı. İran'ın BRICS grubuna katılmak için öne sürdüğü güçlü argümanı düşünün. Bu ittifak, ekonomik işbirliğini teşvik etmenin yanı sıra kilit bir jeostratejik rol oynama potansiyeline de sahip" dedi.
INSTC zaten işlevseldir
Rusya, İran ve Hindistan, kısmen Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru (INSTC) sayesinde tarihi bir hızla ticaret ve ekonomik işbirliği yapıyor. Rusya'nın Hindistan'a ihracatı 2022-2023 mali yılında 4.7 kat arttı. INSTC'nin faaliyete geçmesi, Doğu rotası boyunca nakliye hizmetlerinin net maliyetini %50 oranında azaltarak bu genişlemeye önemli ölçüde katkıda bulundu.
INSTC'nin üç şubesi de çalışır durumda ve çok sayıda üye ülkeyi birbirine bağlıyor. INSTC'nin doğu, trans-Hazar ve batı bölümleri ilk işlerini yapıyor. Bu yollar farklı üye ülkeleri birbirine bağlamaktadır ve her biri kendine özgü altyapı özelliklerine ve bakış açılarına sahiptir. INSTC'nin Batı güzergâhı, demiryolu ve araçlarla Rusya, Azerbaycan ve İran'ı birbirine bağladıktan sonra Hindistan ve Basra Körfezi ülkelerine mal taşıyor. Batı rotası üzerinden taşınan yük miktarı 2022 yılında yaklaşık %60 artmıştır ve bu yıl da istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmektedir. Ocak ve Ağustos 2023 arasında, 2022'nin aynı dönemine kıyasla hacim %16 artmıştır.
Rusya'nın INSTC'ye bakış açısı nedir?
Medya, INSTC'yi işleten önde gelen Rus lojistik şirketlerinden RZD Logistics'in CEO'su Dmitry Murev'in Rusya, İran ve Hindistan arasındaki ticari ve ekonomik işbirliğinin tarihi seviyelere ulaştığını söylediğini aktardı. Murev'e göre INSTC'nin kurulması Rusya'nın 2023 yılında ilk kez Hindistan'ın en büyük üç ticaret ortağından biri olmasını sağladı.
Murev, INSTC'nin faaliyete geçmesinin 2022-2023 mali yılında Rusya'nın Hindistan'a ihracatının 4,7 kat artmasına yol açan temel unsurlardan biri olduğunu iddia ediyor. Murev, şirketinin Kazakistan, Türkmenistan, İran ve Hindistan'ın taşımacılık ve lojistik sektörlerinin önde gelen oyuncularıyla kurduğu sağlam ortaklıkların, INSTC'nin doğu güzergahı boyunca uçtan uca taşımacılık hizmetinin net maliyetini Ağustos 2022'den bu yana %50 oranında azalttığını belirtiyor.
İran ve Azerbaycan'ın en önemli altyapı projelerinden biri olan Rasht-Astara demiryolu hattı, Mayıs ayında Rusya ve İran arasında imzalanacak hükümetler arası bir anlaşmaya konu olacak. Murev'e göre bu hattın devreye girmesi büyük bir adım olacak ve INSTC'nin potansiyelinin tam olarak hayata geçirilmesine katkıda bulunacak.
Murev, sınır geçişlerinin yetersizliği göz önüne alındığında, INSTC'nin trans-Hazar rotasının teslimat sürelerini yarıya indirebileceğini söyledi. Murev, Kazakistan'ın şu anda Türkmenistan ve İran ile birlikte INSTC'nin en gelişmiş doğu rotasının bir üyesi olduğunu da sözlerine ekledi. Bu rota, malların Rusya'dan Hindistan'a, Basra Körfezi ülkelerine ve geri transit geçişi için kritik önem taşıyor. RZD Logistics'in, yakındaki tren ağının geliştirilmesinin tamamlanmasının ardından Çabahar limanı üzerinden sevkiyata başlamaya hazır olduğunu belirtiyor.
Pakistan da INSTC'ye katılma niyetini beyan etti ve örgütün potansiyel faydalarını fark ettikten sonra katılım sürecini başlattı. Pakistan'ın Rusya Büyükelçisi Muhammed Halid Jamali, Rusya'nın Khanty-Mansiysk kentinde düzenlenen Uluslararası Bilişim Forumu'nda yaptığı konuşmada, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Pakistan'ı Uluslararası Ulaştırma Koridoru'na katılmaya davet ettiği Ulusa Sesleniş konuşmasına atıfta bulundu ve Pakistan'ın prensipte katılmayı kabul ettiğini belirtti.
Büyükelçi, Pakistan ve Rusya arasındaki güçlü ikili ilişkileri vurgularken, Birleşmiş Milletler ve Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) gibi uluslararası forumlardaki işbirliklerine de değindi. "BRICS'e katılma konusunda Rus dostlarımızdan yardım talep ettik" dedi.
F.M. Shakil