İNTİZAR - Yetmiş yıllık bir stratejik ittifakın çöküşünün büyük sonuçları olabilir.
Bu hafta Arap gazetelerinin ekonomi sayfalarında Suudi Arabistan ile uzun süredir müttefiki olan Pakistan arasındaki ilişkilerde gelişmekte olan büyük bir stratejik krize ışık tutan küçük bir haber çıktı. Pakistan'ın 1940'ların sonlarında Hindistan'dan ayrılışından bu yana, İslam'ın en kutsal mekanlarının muhafazasından mest olan krallık ile İslam dünyasının tek nükleer silahlı gücü arasında, yetmiş yılı aşkın süredir devam eden yakın ortaklıkta bir dönüm noktası olabilir.
Haber, Pakistan'ın Suudi Arabistan'a 2018 sonlarında sağladığı 3 milyar dolarlık kredinin bir milyar dolarını geri ödediği şeklindeydi. Daha önceki bir milyar dolarlık dilim Temmuz ayında geri ödendi ve Pakistan hükümetinin alternatif finansmanı Çin'den sağladıktan sonra Ocak ayında geri ödemeyi planladığı bir milyar dolar daha kaldı.
Suudilerin neden kredinin erken geri ödenmesini talep ettiği ve aynı zamanda Pakistan'ın petrol alımları için 3,2 milyar dolarlık bir krediyi askıya aldığı konusunda farklı görüşler öne sürüldü. Bazıları bu hareketi Suudi Arabistan'ın mali zorluklarına bağladı: Petrol satışlarındaki düşüş nedeniyle ekonomik durgunluğa girdiği için alabilmesi gereken her dolar için Başbakan İmran Han'a parayı geri ödemesi için baskı yaptı. Diğerleri, durumun Suudi Arabistan'ın Hindistan ile gelişen stratejik ortaklığı ve Pakistan'ın İran'la artan yakınlaşmasıyla ilgili olduğu ve bunun siyasi olarak olayı motive ettiğini ileri sürdü.
İki ülke arasındaki ilişkiler bir süredir kötüye gidiyor.
İlk büyük kriz, 2015 yılında Pakistan'ın Suudi liderliğindeki Yemen savaşına katılmak için asker göndermeyi reddetmesiyle gerçekleşti.
Bu aynı zamanda Pakistan'ın Veliaht Prens Muhammed Bin Selman'ın Suudi liderliğinde bir 'İslami NATO' kurma fikrini reddettiğinin sinyalini verdi.
Aşırı hassas Keşmir meselesi üzerine gerilim daha da arttı. İslamabad, Riyad'ın Hindistan'ın Cammu ve Keşmir'in özel özerk statüsünü iptal etme kararına verdiği tarafsız tepkiyle dehşete düştü. Bu, Hindistan'ın ihtilaflı eyaleti ilhak etmesi için fiilen Suudi onayı olarak görüldü.
Suudi Arabistan ayrıca etkili bir şekilde kontrol ettiği İslam İşbirliği Teşkilatı'nın (ICO) Keşmir'de harekete geçmesi çabalarını da engelledi. Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureşi, Riyad'ın bu konuda harekete geçmemesi halinde İslamabad'ın İKT çerçevesi dışında Müslüman çoğunluklu ülkelerle destek sağlamak için bir toplantı arayacağı konusunda uyarıda bulundu. Suudi Arabistan'ın İslami liderlik iddialarına yönelik bu hakaret, 3 milyar dolarlık krediyi geri çekme kararına yol açmış gibi görünüyor.
Pakistan ordusunun Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kamer Javed Bajwa, iki ülke arasında artan gerilimi hafifletmek için dostane bir girişimde bulundu. Görüşmeler için Riyad'a uçtu, ancak Veliaht Prens ile görüşmesi reddedildi ve eli boş döndü. Bu küçümseme hem Pakistan hükümetini hem de geleneksel olarak Suudi yanlısı askeri teşkilatı derinden rahatsız etti.
Suudi Arabistan, Pakistan'ın İran'la ilişkilerinin iyileşmesine karşı ihtiyatlı davranıyor ve diğer şeylerin yanı sıra Pakistan'ın nükleer teknolojisinin transferini içerebileceğinden korkuyor. İslam dünyasının karşı karşıya olduğu sorunları tartışmak için Aralık 2019'da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yakın koordinasyon içinde Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed tarafından düzenlenen 'alternatif' İslam zirvesine katılma konusunda İmran Han'ın ortaya koyduğu uyuma karşı çıkan Krallık, Pakistan başbakanına katılmaması için büyük baskı yaptı. Sonunda, Suudilerin mali desteği keseceğinden ya da döviz transferleri Pakistan ekonomisini sürdürmek için çok önemli olan Körfez ülkelerindeki milyonlarca Pakistanlı gurbetçi işçiye karşı misilleme yapacağından korkarak yenik düştü.
Suudi Arabistan ise artık Pakistan'a ihtiyacı olmadığını düşünüyor. Yıllar boyunca ülke ekonomisini ve nükleer programını desteklemek için milyarlarca dolar yatırım yaptı. Karşılığında, siyasi bağlılık, askeri personel ve silahlı kuvvetleri için hayati öneme sahip uzmanlık ve İran gibi olası herhangi bir askeri tehdide karşı vekil bir nükleer caydırıcılık elde etti.
Ama devir değişti. Pakistan ve İran iyi şartlar içinde ve Suudi Arabistan, İran'a karşı düşmanlığını paylaşan çok daha güçlü bir nükleer güç olan Körfez ülkeleri ile İsrail arasındaki normalleşme sürecine öncülük etti.
Pakistan ile Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri arasındaki tarihi stratejik ittifak sona yaklaşıyor. Pakistan başka bir yere bakıyor: Çin, Türkiye ve İran ve müttefikleri. Bunlar arasında Suudi Arabistan'a derin bir düşmanlık oluşturan güçler var: Yemen'deki Ensarullah (Husi) hareketi; Lübnan'ın Hizbullah'ı, Irak'ın Haşdi Şaabi ve Katar'ın El Cezire TV kanalı, ayrıca katılmak isteyebilecek diğer herhangi bir Müslüman ülke veya oluşum.
Suudi Arabistan'a karşı güçlü bir İslami koalisyon 2021 boyunca şekillenebilir. ABD hegemonyasına karşı küresel bir baskı oluşturmak amacıyla Rusya ve Çin ile güçlerini birleştirebilir.
Amerika'nın daralması ve derin iç sorunların yaşandığı bir dönemde, Orta Doğu'daki bazı ABD müşterileri İsrail'in alternatif bir 'koruyucu' olarak hizmet edebileceğini düşünüyor. Bu onların normalleşme hareketlerini açıklıyor. Ama sonunda hayal kırıklığına uğrayacaklar.
Abdulbari Atvan
Raialyoum