İNTİZAR - Terörist grupların yenilgiye uğratılması ve Suriye'de göreceli barışın sağlanmasından yıllar sonra, ülkenin güneyindeki Süveyda vilayetinde yüzlerce kişi nadir görülen bir gösteriyle yüksek yaşam maliyetlerini ve kötüleşen ekonomik koşulları protesto etti. Haberlere göre, bazı esnaf ve iş adamları protestolara grev ve oturma eylemleriyle katıldı. Bunun sonucunda devlet daireleri kapatıldı. Dürzi azınlığın kalesi olan ve hükümetin kontrolü altında bulunan Süveyda'nın içinde bulunduğu ekonomik koşullar, bu vilayetteki protestoları motive ediyor. Gösteriler Suriye karşıtı medyaya, ülkedeki krizin henüz sona ermediğinin bir işareti olarak nitelendirmek için malzeme sağladı. Suriye'de 2011 yılında yaşanan krizin ana kıvılcımının Süveyda ve Dera'da halkın artan hayat pahalılığını protesto etmesiyle başladığını savunan bazı medya kuruluşları, Suriye'de yeni bir gerilim ve kriz dalgası yaşanacağına dair spekülasyonlar yaptı.
Alwaght bu önemli gelişmenin farklı yönlerini tartışmak üzere Batı Asya işleri uzmanı Jaafar Ghanadbashi ile konuştu.
Alwaght: Mevcut koşullarda Süveyda ve Dera'daki yeni protestoların temel nedenleri nelerdir? Bu protestolar ne kadar büyük ve diğer şehirlere yayılma ihtimalleri var mı?
Ghanadbashi: Süveyda'da protestoların başlaması, geçmişte bu şehirde huzursuzluğun patlak vermesine neden olan bir dizi ekonomik sorun ve diğer konularla ilgilidir. Başka bir deyişle, hem yakın zamandaki faktörler hem de merkezi hükümetle olan anlaşmazlıklar da dahil olmak üzere geçmişteki faktörler bu gösterileri alevlendirdi. Süveyda'da küçük bir nüfusa sahip olan ve şehir nüfusunun sadece yüzde 3'ünü oluşturan Dürzi azınlık bazı sıkıntılar yarattı. Yabancı ülkeler de bu dini azınlığın protestolarını körükledi.
Yüksek yakıt fiyatları ve Suriye lirasının devalüasyonu, kriz sırasında hasar gören altyapının yeniden inşası ve yıkıcı depremin neden olduğu bazı ekonomik sorunlar hükümet üzerinde çok fazla mali baskı oluşturdu ve bu konu Süveyda da dahil olmak üzere diğer bölgelerin yaşam koşullarına daha az dikkat edilmesini sağladı. Ayrıca Suriye petrolü ve doğalgazı işgalci Amerikalılar tarafından çalındığı ve hükümet bu kaynaklardan herhangi bir gelir elde edemediği için halkın yakıt ihtiyacını karşılamakta zorlanmaktadır.
Başka bir açıdan, son aylarda terörist grupların güç kazanması hükümete yeni masraflar yükledi. Dolayısıyla hoşnutsuzluğun nedeni ekonomik ve kısmen de etnik-dini. Dış faktörler de işin içinde ve aktörler bu fırsatın arkasında son 12 yıldır ülkeyi saran güvensizliği yeniden uyandırmak için kendi gündemlerini arıyorlar.
Mevcut koşullar göz önüne alındığında, Suriye karşıtı hareketler şiddeti siyasi nedenlerle yeniden canlandırıyor. Mevcut gruplar açıkça işin içinde değil ve bu provokasyonlarda Amerikalıların parmağı var. İsraillilerin de eli var ve Batı Şeria güvensiz hale geldiği için aynı senaryoyu direniş yanlısı ülkelerde de deneyerek onları zayıflatmaya ve çemberin dışına itmeye çalışıyorlar.
Alwaght: Bu protestoların arkasında yabancı ülkeler mi var? Protestolar ile Suriye'nin Arap Birliği'ne geri dönüşü arasında bir bağlantı var mı? Çünkü Amerika Birleşik Devletleri'nin Arapların bu kararına şiddetle karşı çıktığını biliyoruz
Ghanadbashi: Amerika Birleşik Devletleri bu huzursuzluğun körüklenmesinde aktif bir rol oynamaya çalışıyor ve Suriye genelinde siyasi protestoların yeniden başlamasını istiyor çünkü her türlü güvensizlik Suriye hükümetini zayıflatabilir zira Suriye'deki Amerikan hareketlerinin devamı ve Suriye petrol ve doğalgazının Amerikalılar tarafından yağmalanmaya devam etmesi Suriye hükümetinin zayıflığına bağlıdır. Aslında ABD'nin bölgedeki genel stratejisi İsrail rejiminin güvenliğini korumaktır ve bu hedefe ulaşmanın yollarından biri de Suriye'yi zayıflatmaktır.
Buna ek olarak Arap dünyası kaçınılmaz olarak Suriye'yi Arap Birliği'ne geri kabul etti ki ABD buna şiddetle karşı çıkıyor. Amerikalılar Tanaf ve Süveyda yakınlarında bulunuyor ve Suriye'nin Irak ile olan sınırlarını kapalı tutmaya ve Direniş Ekseni'nin bu iki üyesinin güçlerini birleştirmesine izin vermemeye çalışıyor. Dolayısıyla Süveyda ve Dera'daki huzursuzluğun patlak vermesi Washington desteklidir. Belki de Şam karşıtı unsurlar, Şam'a karşı herhangi bir protestonun Batılıların ve Direniş karşıtı kampın düşmanlarının desteğini alacağını bildikleri için Batı desteğinden umutludurlar. Ayrıca Arap dünyasında son on yılda Suriye'deki teröristleri destekleyen ve şimdi dolaylı olarak hükümet muhalefetini desteklemek için fırsat kollayan bazı ülkeler de var.
İsrail rejiminin de önemli bir rolü var. Güçlü bir Suriye'den korkuyor. Arada bir Suriye'ye saldırılar düzenlerken, bu ülkeyi zayıflatacak hamleler yapmak için siyasi bir fırsat kolluyor. Süveyda'da yaşananlar halkın taleplerini yansıtmıyor. İnsanların ekonomik sorunları var ama bu protestolar yabancı eller tarafından yönlendiriliyor.
Alwaght: Son protestolar 2011'dekine benzer yeni bir krizi alevlendirecek kadar ciddi mi?
Ghanadbashi: Sivil protestolar olarak gördüğümüz şey 2011'de olduğu gibi ülkenin diğer bölgelerine yayılamaz. Bunun nedeni halkın farkındalığının artmış olması ve son 12 yılın deneyimine sahip olmaları ve Batılı ülkeler ve terör örgütleri tarafından nasıl istismar edildiklerini ve evlerinden nasıl sürüldüklerini hatırlamalarıdır. Dolayısıyla, Süveyda protestolarının halkın dikkatini çekmekte ve hükümet karşıtı güçleri toplamakta başarısız olacağı ve bu nedenle geçmişte olduğu gibi insanları kendi taraflarına çekemeyeceği söylenebilir.
Öte yandan hükümet istihbarat ve siyasi yapılarında reform yaptı ve durumu kontrol ederek ve bölgelerin zayıf ve güçlü noktalarını belirleyerek protestoları daha iyi bir yöne yönlendirebilir. Elbette ABD'nin Suriye'ye müdahalesi, Suriye petrolünü yağmalaması ve Türkiye ile birlikte bu ülkenin bazı bölgelerini işgal etmesi Suriyelileri bu taraflı gösterilerin yanında yer almamaları gerektiği sonucuna götürdü.
İsrailliler ve Amerikalılar bu protestoları abartmaya ve Suriye'yi yeniden güvensizliğe sürüklemeye çalışıyorlar ancak şu anki koşullar geçmişten farklı ve protestoları tüm ülkeye yaymak zor.
Alwaght: Suriye hükümetinin tutumu nedir ve gösterileri yatıştırmak için ne yaptı?
Ghanadbashi: Suriye hükümeti gösterilerle doğru bir şekilde başa çıkmak için çeşitli yollar denedi. Sorunun bir krize dönüşmesini engellemek için ekonomik ve yakıt sorunlarını nispeten yönetti. Ancak yeniden yapılanmanın hükümete hala ağır mali yükler getirdiğini bilmeliyiz. Suriye'nin zorlukları çözmeye yardımcı olacak zengin petrol kaynakları yok, ancak ekonomik faaliyetlerin genişletilmesi ve yatırımların çekilmesi gibi çeşitli yollarla ekonomik sorunlarla başa çıkmaya çalıştı.
Siyasi ve güvenlik açısından Suriyeli yetkililer ihtiyatlı davranmıştır. Halkı düşmanların komploları hakkında bilgilendirerek gerekli adımları atmışlardır. Suriye medyasına, insanların Dera ve Süveyda'daki protestolara tekrar katılmamalarını sağlamak için düşman planları hakkında insanları aydınlatmak gibi ağır bir görev düşmektedir.
Suriye onurlu ve gururlu olduğunda yabancı düşmanlara karşı durabilir ve şu anda böyle bir atmosfer var ve insanlar bu inanca gelirse, Süveyda'daki Amerikan kışkırtması ve destekli protestoları görmezden geleceklerdir.
Alwaght: Bazı Süveyda aşiretleri protestolarının barışçıl olduğunu ve ülkeyi istikrarsızlaştırma niyetinde olmadıklarını ve yabancı tarafların krizi derinleştirmesine izin vermeyeceklerini söyledi. Bu yerel kabileleri endişelendiren nedir?
Ghanadbashi: Süveyda aşiretleri protestolarının barışçıl olduğunu çünkü teröristlerin kendilerini istismar etmesinden korktuklarını açıkladı. Bu nedenle barışçıl olduklarını vurguluyorlar. İsrail rejiminin, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve gerici Arap devletlerinin silahlı grupları konuşlandırmak için fırsat kolladığını ve bunun insanları tehdit eden bir tehlike olduğunu iyi biliyorlar.
Kriz sırasında aşiretler, teröristlerin din ve sözde şeriat adına nasıl kan döktüklerini, milyonları yerinden ettiklerini ve Suriye'yi nasıl harap ettiklerini çok iyi gördüler. Bu acı tecrübe aşiretlerin protestolarının barışçıl niteliğini vurgulamasına neden oldu ancak düşman bunu görmezden geliyor ve Suriye'ye güvensizliği geri getirmek için kargaşa durumundan faydalanmaya çalışıyor. Güvensizliğin Süveyda'ya geri dönmesi sadece insanları haklarından uzaklaştırmakla kalmaz, aynı zamanda insanlar için yaratacağı yeni sorunlardan bahsetmeksizin, Suriye'nin son yıllarda kazandığı göreceli güvenliği de kolayca yok eder. Bu nedenle aşiretler yeni gerilimlerden kaçınmaya ve düşmanlar tarafından suiistimal edilen siyasi oyunlara girmemeye çalışıyor.
Al Waght