İNTİZAR- Mehr Haber Ajansı'nın, Suriye'ye gerçekleştirilen ziyarette hazır bulunan Prof. Dr. Mehmet Yuva'yla AKP'nin Suriye politikası üzerine yaptığı söyleşiyi sizlerle paylaşıyoruz:
Efendim genel olarak AKP döneminde Türkiye Cumhuriyeti'nin, Suriye kriziyle ilgili tutumunu nasıl buluyorsunuz? AKP ve Cumhurbaşkanı sayın Erdoğan'ın, Suriye krizi konusunda buraya kadar izlediği politikanın etkili olmadığı ortaya çıkmasına rağmen, Neden Türkiye Cumhuriyeti hükümeti izlediği bu politikayı sürdürüyor?
Burada sayın Erdoğan ve AKP hükümetinin Suriye konusunda ve özellikle de sayın Esad'la ilgili tutunduğu tavrını ve politikasını tam olarak anlamak için biraz geriye gidilmesi gerekiyor diye düşünüyorum. Sayın Erdoğan, çok farklı dönem ve mekanlarda Amerika Birleşik Devletleri'nin, bu bölge için tasarladığı Büyük Ortadoğu Projesi içinde eş başkan olduklarını ifade etmişlerdi.
Zaten, aslında sayın Erdoğan'ın Türkiye'de iktidar yapılmasının en önemli sebeplerinden birisi 2001 tarihinden itibaren, ABD'nin Irak için ön gördüğü ve tasarladığı savaş senaryolarında Türkiye'nin içinde yer alacağı ve yardımcı olacağı sözünü verdiği içindir. Zaten sayın Erdoğan'ın Büyük Ortadoğu Projesi'nde bir eş başkanlık görevi üstlenmiş olması Amerika Birleşik Devletleri'yle başından itibaren Türkiye'de siyasi iktidara ulaşabilmesi için kullandığı ve geliştirdiği bir araç olarak görülmesinde yarar vardır. Bunu neden söylüyorum?
Çünkü, Büyük Ortadoğu Projesi amaç itibariyle bölgemizde mevcut olan devletlerin yapılarını kökten değiştirme arzusu içindedir. Ancak bu değişim bölge halklarının menfaatleri için olmayacaktır. Bu durum esas itibariyle İsrail'in güvenliğini, petrol ve doğalgaz gibi önemli tabii kaynakların ve bu kaynakların güzergahlarının, bu enerji kaynaklarının uluslararası fiyatlarının belirlenmesi için önemli bir husus olan ve Yedi Kız Kardeşler olarak bilinen şirketlerin yollarının kontrol edilmesini sağlayacaktır. Ayrıca özellikle de bu bölgede istikrar ve huzurun yaşanmaması için mezhepsel nedenlerden dolayı sürekli birbirleriyle çatışan bir bölge arzulanmaktadır.
Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve kendisiyle birlikte Adalet ve Kalkınma Partisi'ni teşkil edenler, Amerika'ya bu sözü verdikleri için Türkiye'de iktidar olabildiler. İktidar olduktan sonra ise dikkat ederseniz iki önemli husus yaşandı. Birincisi, Mart 2003 tarihinde bizatihi sayın Erdoğan Abdullah Gül'le birlikte inisiyatif kullanarak Türkiye Cumhuriyeti Parlamentosu'na sundukları tezkereyle alakalıydı. Irak tezkeresine binaen, eğer bu tezkere kabul edilip geçseydi Türkiye topraklarını Amerika Birleşik Devletleri kullanabilecek, ama özellikle de Güneydoğu Anadolu bölgemizi ve Irak sınırına yakın bölgelerde 60,000'e yakın, Amerika'nın en seçkin özel kuvvetleri konuşlanacaktı ve topraklarımız kullanılarak Irak'ın işgali mümkün olacaktı. Ancak o dönem, özellikle de duyarlı muhalefet ve dönemin genelkurmay başkanlığının bu konuyla alakalı göstermiş oldukları duyarlılıkla bu tezkere engellenmiş ve geçememiştir.
Sanılanın aksine Irak işgalinin ardından Suriye bölgenin en önemli meselesi haline gelmiştir. Eğer hatırlarsanız ABD dönemin Dışişleri Bakanı ve eski Genel Kurmay Başkanı Colin Powel, 2004 yılında Şam'a önemli bir ziyaret düzenlemiş ve o ziyaret sırasında Suriye Devlet Başkanı Esad'la bir araya gelmişlerdi. O görüşme tarihidir ve çok önemlidir. O görüşme sayın Erdoğan'ın ondan sonra üstlendiği misyonu ve neden bugün ısrarla Beşşar Esad'ın üzerine gittiği ile alakalı çok önemli ipuçları vermektedir. Bunu herkes bilmelidir. O görüşmede Colin Powel, Esad'dan Irak'taki muhalefete destek verilmemesi, Irak'ta mevcut olan Amerikan kuvvetlerini rahatsız edecek oluşumlarda bulunmaması, Suriye'de var olan ve İsrail'e karşı savaş veren Filistinli örgütlerden kurtulması veya en azından aktif faaliyetlerini engellemesi, Suriye'nin stratejik müttefiki Lübnan ve özellikle de Hizbullah'la arasına bir mesafe koyması, ama her şeyden öte İran'la yaşadığı stratejik ilişkilerini tekrar gözden geçirmesi için bir talepte bulunmuştu.
Beşşar Esad, bütün bu talepleri reddetmiştir, bunları reddettiği için de ABD'nin gazabına uğramıştır. Zaten bunu dönemin Amerikan yetkilileri ve özellikle de Başkan Bush'un açıklamalarında açıkça görmemiz mümkün. Irak'tan sonra Amerika'nın saldıracağı bir sonraki ülke Suriye olacaktı. Fakat Amerika'nın Irak'ta çuvallaması ve diğer taraftan ise İran'ın, Irak ve Suriye meselesinde çok önemli ve etkin faaliyetler göstermesi bu planı bir az olsun ertelemiştir. Ondan sonra ise askeri plan bir siyasi plana dönüşmüştür ve bu siyasi planı uygulaması için de Türkiye seçilmiştir.
Kasım 2005 tarihli Erdoğan-Bush görüşmesi bu açıdan çok önemlidir. Bu görüşme sırasında Suriye'nin askeri değil, belki siyasi ve içten fethedilmesi görevi sayın Erdoğan'a verilmiştir. Bundan sonra Erdoğan ve Esad arasında hatta aileler arasında çok yakın ve sıcak ilişkiler yaşanmaya başladı. Bu konuda sayın Erdoğan, Amerikalılara ben Esad'ı var olan iyi ve yakın ilişkilerimiz doğrultusunda kendimize çekmeyi ve arzu edilen reformları yapmasına ikna ederim sözü vermiş ve Amerikalılar ise bu konuda her türlü yardımı yapmışlardır.
2011 hadisesi yaşandığında ve bu yalancı Arap Baharı, Suriye'ye uğradığında sayın Erdoğan hatırlarsanız, yani 2011'in son aylarına kadar ısrarla Amerikalılara kendisinin hâlâ Suriye'de ve Esad üzerinde böyle bir dönüşümü yapabileceğini söylüyordu. O dönemde Erdoğan canım ve kardeşim dediği Beşşar Esad'a iki önemli ziyaretçi göndermişti, dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve MİT Başkanı Hakan Fidan, Şam'ı ziyaret etmiş ve Esad'la da bir araya gelmişlerdi. Bu görüşmelerden sonra sayın Erdoğan'ın yaptığı açıklamalara bakarsanız, şu yöndeydi: “Biz Esad'a reformlar yapması yönünde önerilerde bulunduk, biz sayın Esad'dan şunu istedik ve biz sayın Esad'a şunu önerdik” gibi sözler o zaman çok yoğun olarak dile getirildi.
Efendim, Beşşar Esad'la gerçekleştirdiğiniz görüşmede, Davutoğlu ve Hakan Fidan'ın o dönem Esad'la gerçekleştirdiği görüşmelerde kendisinden ne gibi reformlar yapmasını istedikleri masaya yatırıldı ve soruldu mu?
Evet, bu konu son ziyaret esnasında da sayın Esad'a soruldu. “Sizinle Erdoğan arasında çok samimi ve özel ilişki vardı, bu ilişkinin bu kadar kötü bozulması ve sayın Erdoğan'ın bu kadar size bozulmasının sırrı nedir?” sorusu kendisine de soruldu. Bu konuda sayın Esad cevaben, kendisine gelen Davutoğlu ve Hakan Fidan'ın, Erdoğan adına ısrarla Suriye'deki İhvan Hareketi'nin siyasi iktidarda pay sahibi olması, siyasi iktidara eklenmesi ve bu siyasi sürece ve genel aflara Müslüman Kardeşler Örgütü'nün de dahil edilmesini talep ettiklerini ve bunun dışında bir taleplerinin olmadığını söylemiştir.
Ama Esad'ın ikna edilememesi ve İhvan Hareketi'ne siyasi arenada yer verilmesinin Suriye anayasasına aykırı olmasının, yani kırmızı çizgi olmasının ortaya çıkmasından sonra, Erdoğan buna çok kızmış ve öfkelenmiştir. Çünkü Erdoğan'ın hayal ettiği bölge, Tunus'tan Suriye'ye kadar, Müslüman Kardeşler Örgütü'nün ya iktidarda olması veya en azından iktidara ortak olması yönündeydi. Ama Suriye ve Beşşar Esad'ın Amerika ve Türkiye'nin bu talepleri karşısında direnişi bölgede domino etkisi yaratmış ve Tunus'tan başlayarak, Libya ve Mısır'daki İhvan iktidarlarını da alt üst etmiştir.
Sayın Yuva, Beşşar Esad ile yaptığınız görüşmede kendisinin Türkiye'nin Suriye krizindeki tutumuna tepkileri ne şekildeydi? Bu konuda bir şey söylendi mi?
Biz Suriye Başkanı sayın Beşşar Esad ile yaptığımız görüşmeye, Türkiye hükümeti tarafından değil belki Türk halkı tarafından ve bağımsız bir heyet olarak gitmiştik. Bunun için ise sayın Esad Türkiye halkı adına yapılan bu ziyareti çok olumlu bir şekilde karşılamış ve bu heyet üzerinde Türk halkına mesajlarını göndermiştir. Türkiye'yle her daim samimi ve dostane ilişkiler kurmak fikrinde olduğunun da altını çizmiştir.
Efendim son dönemde Suriye Ordusu'nun terör gruplarına karşı bazı büyük ve önemli zaferleri var, sayın Esad'la yaptığınız görüşmede kendisinin bu gelişmelere ve yakın gelecekle ilgili ne gibi öngörüleri vardı?
Evet, kuşkusuz bununla alakalı da bilgilendirmeler yapıldı. Suriye ordusu hem güneyde yani İsrail-Ürdün-Lübnan üçgeninde ve hem de kuzey Suriye'de bu operasyonları sonuna kadar devam ettireceğini, özellikle de Golan Tepeleri bölgesinde varlık gösteren el-Nusra terör örgütüne karşı son dönemde çok büyük kayıplar verildiğini ve kuzey Suriye'de de yani Halep-Hasaki ve İdlib bölgelerinde de aynı başarıları arzuladıklarını, ama bu operasyonlar sürerken Türkiye'den yüzlerce teröristin hemen Suriye'ye sokulduğunu söyledi. Ayrıca Suriye ordusunun teröristleri yenmesine dair önlemeleri masaya yatırdıkları bilgisini verdi.
Yani Beşşar Esad, Türkiye, Suriye ile olan sınırlarını tamamen kontrol altına almadan ve teröristlerin Suriye'ye geçişine izin verdiği sürece, Suriye ordusunun kuzey kısımlarda teröristlerle karşı mücadelesinin daha uzun süreceği, ama bu durumun Türkiye için de çok büyük hadise ve sorunlar yaratacağı, olası bir başarılı operasyon sonrası Türkiye'ye kaçan bu teröristlerin Türkiye'de de rahat durmayacakları uyarısını yapmışlardır.
Kaynak: old.mehrnews.com