İNTİZAR - ABD'nin yeni Başkanı Donald Trump'ın gerçekleştirdiği ilk yurt dışı ziyaretinin aslında neye karşılık geldiği sorusunun cevabı önemli. Zira bu ziyaret, bölge için planlananlar ve dolayısı ile bu bölge üzerinden genel uluslar arası dengelere etkisi bakımından önem taşıyor.
Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerinin İsrail ile geliştirdikleri yeni işbirliği alanının zeminini İslami İran'a karşıtlık oluşturuyor. Bu zemin üzerinden planladıklarını gerçekleştirebilmeleri için Amerika gibi bir güce ihtiyaçları var. Amerika'nın da bölgedeki planlarını sekteye uğratan Direniş Cephesi'nin lokomotifi olan İslami İran'a karşı böylesi bir denklem üzerinden tezgâhlanacak operasyonlara ihtiyacı var. Hem de kendi silah sanayini besleyecek Arap sermayesini de temin etmesi mümkün olacak.
Bütün bu gelişmeler söz konusuyken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın iktidarındaki Türkiye'nin konumunun belirsizliği de ayrı bir takibi gereken durum. Astana süreci ile denklemde Rusya ve İran ile yeni bir inisiyatife doğru evrilirken Batı ile bağlarını koparma ihtimaline dair soruların cevaplanması gerekiyor. Amerika'nın yeni başkanı Donald Trump'ın atı üstünde bölgeyi fetheden bir fatih gibi iş görmesine zemin oluşturan Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri ve İsrail ile birlikte Türkiye de takıma dâhil olacak mı, yoksa Suriye meselesinde Astana süreci ile evrildiği Rusya ve İran eksenindeki yönelişine devam edebilecek mi? Türkiye Çin'in Yeni İpek Yolu Projesi olarak akıllarda yer eden 'Bir yol Bir Kuşak Projesi'nin aktif bir tarafı olarak var oluşunu inşa ederken Batı'dan o ölçüde uzaklaşıp, hatta kopmayı göze alabilecek mi?
Kısa ama bütün bu sorulara kayda değer cevaplar sunan Birgün gazetesinden Ömür Şahin Keyif'in Vijay Prashad ile yaptığı röportajı ilginize sunuyoruz...
NATO'nun İslamcısı AKP
“Bir devleti kurmak yüz yıl alır, yıkmaksa bir öğleden sonrayı”… Irak, Libya, Suriye ve Yemen'e atılan bombaları, ABD'nin rejim değişikliği politikalarını anlatırken bu sözleri kullanıyor Vijay Prashad. Emperyalizm sadece topuyla tüfeğiyle değil, ekonomik programlarıyla da ulusların yıkımına neden oluyor. Yakın müttefiki ise siyasal İslam. Marksist Tarihçi Prashad, ‘Ulusun Ölümü ve Arap Devriminin Geleceği' kitabında, Türkiye'de AKP'nin iktidara gelişini de bu kapsamda ele almış. Nisan'da çıkan kitap, hafta başında gerçekleşen Erdoğan-Trump görüşmesini yorumlamak için de tarihsel bir perspektif sunuyor.
BirGün Pazar Yazarı Prashad'a, Senem Erdoğan'ın çevirisiyle ve Yordam Kitap etiketiyle basılan kitabından yola çıkarak, AKP'nin Batı'yla kurduğu tarihsel ilişkiyi ve bölgedeki pozisyonunu sorduk.
» Erdoğan-Trump görüşmesinde anlaşmazlık teşkil eden konular var ama Erdoğan'ın dediği gibi bir ‘nokta' yok. AKP-ABD birbirinden kopar mı?
Erdoğan'ın değişken tutumuna karşın, hükümetinin ABD'yle bağları koparması mümkün değil. Örnek vermek gerekirse, Gülen gibi konularda öfkelenilecek, ancak bunlar kati bir kopmayla sonuçlanmayacak. AKP için zamanında kullanılan “NATO'nun İslamcısı” yerinde bir tanım.… Parti, 2003'te ABD uçaklarının Irak'ı Türk üslerinden vurmasına izin verdi. Bu onların ‘neo-Osmanlıcı' heveslerine karşın Batı'ya olan sadakatlerini gösterir. Türkiye, ABD ile bağlarını kolayca koparamaz. Başarısız darbe girişiminin ardından gelen sert retoriği dahi kati bir ayrılık izlemedi. ABD'nin Irak ve Suriye konusunda bir cephe hattı devleti olarak Türkiye'ye ihtiyacı var. Türk sermayesi Kuzey Irak'taki Kürt bölgesinin stabilizasyonunda temel rol oynamaya devam ediyor. İncirlik Üssü ABD'nin Irak ve Suriye'deki operasyonları ve aynı zamanda -acil durumda- İsrail'in korunması için gerekli. Ne Trump yönetimi ne de AKP tam bir kopuş istiyor.
» AKP'nin iktidara gelişini bölgede siyasal İslam'ın örgütlenmesinin parçası olarak anlatıyorsunuz. Bu bağlamda AKP'ye Batı desteğini nasıl hatırlarsınız?
Üçüncü Dünya Projesi'nin çöküşü ve SSCB'nin düşüşü sonrası Batı'nın ajandasının amacı dünyadaki tüm ulusçu tehditleri ortadan kaldırmaktı. Ulusal planlar bastırılmalı, yerine ABD'nin ve -en önemlisi- Batılı iktisadi ve ticaret sistemlerin egemenliği geçirilmeliydi. AKP Batı egemenliğine karşı değildi ve ulusal egemenliğe dayalı bir ülke ekonomisi talep etmek yerine Türk ulusçuluğunu dizginlemek istiyordu.
Aslında AKP, Türkiye'nin bölgedeki ticari çıkarlarını ihraç etmek istiyordu, bu Anadolu'nun endüstriyel çıkar çevrelerinin uzun zamandır istediği bir şeydi.
AKP, ABD egemenliğine karşı yerel muhalefeti bastırarak ve kendini NATO'ya açarak, Batı'nın ihtiyaçlarını karşıladı. Cumhuriyetçi laiklerce temsil edilen yorgun Türk ulusçuluğunun müttefik olmasına gerek yoktu.
Ötesi, 1990'ların sonundan itibaren, Suudi Arabistan'ın zıttı olarak bölgedeki ‘ılımlı İslamcı' güç olarak görülüyordu. Müslüman Kardeşler kökleri, AKP'nin yeni bir çeşit İslami modern siyasi oluşum olduğunu iddia eden Batı tarafından hiçleştirilmişti.
11 Eylül'den sonra, AKP iktidar için bastırdığında, Batı tarafından önemli ölçüde desteklenmişti. Avrupa yanlısı ve ticari olarak istekli görülen AKP, NATO'nun İslamcıları testinden geçmişti.
» Türkiye-Rusya yakınlaşmasını, kitabın basımı sonrasına rastladığı için ele alamamışsınız. Türkiye'nin bölgedeki konumu için ne dersiniz?
Türkiye, Suriye konusunda riskli bir konumda. Esad hükümeti gidecek ve Müslüman Kardeşler Şam'a Türkiye'nin atı üzerinde girecek düşüncesi artık ciddiye alınmıyor. Esad iktidardan düşebilir, fakat yerine kesinlikle Müslüman Kardeşler gelmeyecek. Suriye'deki kaos, ülke içindeki IŞİD saldırıları ve güneydoğuda alevlenen savaşla, Türkiye'ye saçıldı. Türkiye, Rusya ile yakınlaşmasında Suriye'deki Kürt bölgesinin kalıcı olmasını önlemeyi umut etti. Fakat ABD bölgede oyuncu olmaya istekli, bu nedenle desteğini Suriyeli Kürtler'e verdi. Bu ABD'nin Suriye toprağında varlık iddiasına olanak verdi. ABD şimdi SDF'ye ağır silah vereceğini açıkladı. Türkiye bu durumdan nefret ediyor. Rojava'nın sınırda kalıcı olabileceğini söylüyor. Erdoğan Pandora'nın Kutusu'nu açtı. Ettiğinin sonuçlarıyla yaşamak zorunda.
» Trump Suudi Arabistan'la ilişkileri ne yönde ilerleteyecek?
Trump Suudi Arabistan'la hiç zayıflamayan ilişkileri daha da güçlendirecek. Tüm işaretler bunu gösteriyor. Daha çok silah satışı, Suudi maceralarına (Yemen dahil) ve olaylara yönelik Suudi anlatısına daha çok destek olacak. Trump'ın Beyaz Sarayı'nın bazı kısımları İran'a karşı savaş için istekli. Bu Suudiler'in de çıkarına olur. Bunu kendileri yapamazlar, Amerikalılar'ın yapmasını isterler, ve İsrail'in… Bu İsrail ve Suudi Arabistan arasında başka bir anlaşma alanı. İkisi de İran etkisinden korkuyor. Trump bu görüşü paylaşıyor. Acilen dirençli bir savaş karşıtı politika geliştirilmeli - sadece Batı'da değil Batı Asya'da da. “İran'dan elini çek” sloganıyla kitlesel gösteriler düzenlenmeli.
» ABD bölgede savaşı bitirmek istiyor mu?
ABD'nin bölgede savaşı bitirmek istediğini hayal etmek imkânsız. Eğer bunu yaparsa, savaşlardaki ana ortaklarına silah satışını yavaşlatması ya da durdurması gerekir. Bölgeyi Cezayir'den Afganistan'a kadar cehenneme çeviren silah satışlarıdır. Bu da ABD'nin bölgede barış isteğine dair en küçük kıstastır.